BBC

Kamuoyuna sızdırılan bâtın dokümanlar, dünyanın en büyük finansal kuruluşlarının kara para aklama operasyonlarına nasıl aracılık ettiğini ve 2 trilyon doları bulan para transferlerinde nasıl bir rol üstlendiklerini ortaya koydu.

Sızan dokümanlar, Rus oligarkların milletlerarası bankaları kullanarak kendilerini gaye alan yaptırımların etrafından nasıl dolaştığını da gösteriyor.

FinCen evrakları, son beş yıl içerisinde ortaya çıkarılan Panama ve Paradise evrakları üzere zımnî para transferleri, kara para aklama operasyonları ve vergiden kaçınma uğraşları hakkında ayrıntılar içeriyor.

FİNCEN EVRAKLARI NEDİR?

FinCEN evrakları, 2 bin 500’ün üzerinde dokümanı kapsıyor. Evrakın kıymetli bir kısmını bankaların 2000 – 2017 yılları ortasında ABD’li yetkililere gönderdiği dokümanlar oluşturuyor.

Bankalar bu evraklarda müşterilerinin hesaplarındaki para hareketleriyle ilgili korkularını yetkililere iletiyorlar.

Dokümanlar milletlerarası bankacılık sisteminin en sıkı korunan sırları ortasında gösteriliyor.

Bankalar bu evrakları şüheli hesap hareketlerini ihbar etmek için kullansa da evrakların kendileri bir kabahatin delili olarak görülmüyor.

ABD merkezli haber sitesi Buzzfeed’e sızdırılan evraklar, dünyanın dört bir yanından araştırmacı gazetecileri bünyesinde barındıran bir konsorsiyumla da paylaşıldı.

Toplamda Türkiye dahil 88 ülkeden 108 basın kuruluşuna ulaşan evraklar üzerinde BBC’de ise Panorama programı çalıştı.

Yüzlerce gazeteci, detaylı teknik dokümanları inceleyerek büyük bankaların ifşa olmasını istemeyeceği bilgilere erişmeyi başardı.

BİLİNMESİ GEREKEN İKİ KISALTMA

FinCEN, ABD’deki Mali Cürümleri Araştırma Ağı’nın kısaltması.

ABD Hazine Bakanlığı’na bağlı olarak çalışan bu ünite, finansal kabahatlerle uğraş ediyor. ABD Doları cinsinden yapılan kuşkulu finansal süreçlerin FinCEN’e bildirilmesi gerekiyor.

BBCBir kuşkulu süreç raporu (SAR) örneği.

Bu süreçler ABD sonları dışarısında gerçekleşmiş olsa da bankanın FinCEN’e raporlarını iletme zaruriliği bulunuyor.

Kuşkulu süreç raporları ise kısaca SAR olarak biliniyor.

Bir banka rastgele bir müşterisinin faaliyetlerinden şüphelenirse bir SAR hazırlayıp, FinCEN’e iletiyor.

RAPORLAR NEDEN DEĞERLI?

Yasa dışı yollarla elde edilen kaynaklar, kara para aklama yoluyla milletlerarası finansal sisteme dahil ediliyor.

Kara para aklamak, uyuşturucu satışı ya da yolsuzluk üzere yasa dışı yollardan elde edilen gelirlerin prestijli bir bankada açılan hesaba aktarılması ve hatayla bağını gösteren izlerin üzerinin örtülmesi olarak özetlenebilir.

Batılı ülkelere finansal kaynaklarını taşıyamayan yaptırıma maruz kalmış Rus oligarklar da benzeri teknikleri kullanıyor.

Bankalardan, müşterilerinin kara para aklamalarına yardımcı olmamaları ve bu paranın yürürlükteki yaptırımları delecek halde dolanıma sokulmasını engellemeleri bekleniyor.

Kanunlar gereği bankaların müşterilerinin kim olduğunu bilmeleri gerekiyor. Kuşkulu bir süreç tespit ettiklerinde bunu raporlayıp akabinde kirli paraları almaya devam etmeleri kanunlara karşıt.

Şayet ellerinde şaibeli bir finansal sürece dair kanıtlar varsa, bankalardan para akışını kesmek için önlem almaları bekleniyor.

Milletlerarası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu’ndan (ICIJ) Fergus Shiel, “Ele geçirilen evraklar, bankaların dünyada dolaşan devasa ölçülerdeki kara para hakkında ne bildiğini gösteriyor” diyor.

Shiel ayrıyeten dokümanların kelam konusu meblağların ne kadar büyük boyutlarda olduğunu da ortaya koyduğunu belirtiyor.

FinCEN evrakları, yaklaşık 2 trilyon dolarlık para transferini kapsıyor. Sızan dokümanlar, 2000-2017 periyodunda bankalar tarafından yapılan SAR raporlamalarının yalnızca küçük bir kısmını oluşturuyor.

NELER İFŞA OLDU?

BBC

• HSBC, dolandırıcıların yüz milyonlarca dolarlık çalıntı parayı finansal sisteme sokmasına göz yumdu. Banka ABD’li yetkililerden oluşturulan sistemin dolandırıcılık olduğunu öğrenmesine rağmen adım atmadı.
• JP Morgan, bir şirketin Londra’da kime ilişkin olduğu aşikâr olmayan bir hesap üzerinden 1 milyar dolardan fazla para transferi yapmasına müsaade verdi. Banka daha sonra hesabın FBI’ın en çok aranan 10 kişi listesinde yer alan bir mafya babasına ilişkin olabileceğini fark etti.
• Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’e en yakın isimlerden birisi Barclays‘i kullanarak yaptırımların etrafından dolaştı ve Batılı finansal kuruluşların hizmetlerinden faydalanmaya devam etti. Kelam konusu kaynaklarla değerli sanat yapıtları satın alındı.
• Birleşik Arap Emirlikleri Merkez Bankası, mahallî bir şirketin İran’ın yaptırımları delinmesine yardımcı olacak faaliyetlerde bulunduğu ihtarları karşısında önlem almadı.
• Deutsche Bank, organize cürüm örgütlerinin, uyuşturucu tacirlerinin ve Batılı ülkeler tarafından ‘terörist’ olarak sınıflandırılan şahısların kara paralarının transferlerine aracılık etti.
• Standard Chartered, Arap Bankası’nın Ürdün’deki şubelerinin ‘terörün finansmanından’ hatalı bulunmasından sonra dahi yıllarca Arap Bankası’nın fonlarının transferine aracılık etmeyi sürdürdü.

EPA

BU DOKÜMANLAR EVVELKILERDEN NEDEN FARKLI?

Bundan evvel de finansal süreçlerle ilgili çok sayıda evrak basına sızdırılmıştı.

• 2017 Paradise Evrakları: Offshore hesap danışmanı Appleby ve danışmanlık şirketi Esera’ya ilişkin çok sayıda doküman basına sızdı. Evraklarda siyasetçilerin, ünlü isimlerin ve iş dünyasından tanınmış şahısların offshore hesaplarıyla ilgili bilgiler yer alıyordu.
• 2016 Panama Dokümanları: Hukuksal danışmanlık şirleti Mossack Fonseca’ya ilişkin evraklar, varlıklı şahısların vergi cennetlerini kullanarak nasıl vergiden kaçındığını ortaya çıkarmıştı.
• 2015 İsviçre Dokümanları: HSBC’nin İsviçre’deki ferdi bankacılık faaliyetleri, bankanın İsviçre’deki zımnilik maddelerinden faydalanarak müşterilerinin vergiden kaçınmasına yardım ettiğini göstermişti.
• 2014 Lüksemburg Dokümanları: PricewaterhouseCoopers şirketine ilişkin dokümanlar, büyük memleketler arası firmaların Lüksemburg’da vergi muahedeleri yaparak yüksek vergi ödemelerinden kaçındığını ortaya koymuştu.

FinCEN Dokümanları daha farklı zira yalnızca bir iki şirkete ilişkin evraklardan oluşmuyor. Kelam konusu dokümanlar çok sayıda milletlerarası finansal kuruluştan geliyor.

Bir dizi şirket ve şahsın yürüttüğü kuşkulu süreci ortaya koyan bu evraklar, bankaların şaibeli hesap hareketlerini fark etmelerine karşın adım atmadıklarını da gösteriyor.

FinCEN, basına sızan evrakların içeriğinin ABD’nin ulusal güvenliği için bir tehdit oluşturabileceğini tabir ediyor.

FinCEN ayrıyeten kelam konusu evrak sızıntılarıyla devam eden kimi soruşturmaların sıkıntı durumda kalabileceği, raporları hazırlayan kurum ve şahısların da güvenliğinin tehdit altına girebileceğini söz ediyor.

Lakin FinCEN geçtiğimiz hafta kara para aklamayla çaba prosedürünü baştan aşağıya değiştirme tarafında yeni teklifler açıklamıştı.

Cumhuriyet