ABD’ye bağımlılığı azaltma davetlerinin arttığı Avrupa Birliği’nde (AB) daha aktif bir savunma ve dış siyaset oluşturma arayışı sürüyor. Transatlantik bağlantılarda yaşanan dalgalanmaların, kurulan-bozulan ittifakların ortasında ise gözler Ankara-Brüksel ilgilerinin seyrinde. Türkiye’nin adaylık müzakereleri uzun müddettir dondurucuda. Son devirde, AB çizgisinden Ankara ile alakaların geçen iki yıllık sürece nazaran biraz daha olumlu ilerlediği tarafında açıklamalar gelse de taraflar ortasında Doğu Akdeniz, Kıbrıs hususları her an alevlenecek kriz başlıklarından. Birlik, Türkiye’ye demokrasi, insan hakları, hukuk, özgürlükler konusunda tenkitlerini sürdürüyor. Artık kelam, hareket planı değil, uygulama görmek istiyoruz iletisini yineliyor.
Avrupa Parlamentosu’nda (AP) geçen mayıs ayında kabul edilen, Türkiye’ye yönelik en sert çıkışlardan biri olarak görülen raporu hazırlayan AP Türkiye Raportörü Nacho Sanchez Amor’la münasebetlerde gelinen noktayı konuştuk. Amor, AP içinde şu anda Türkiye’nin üyelik müzakerelerini destekleyen bir çoğunluğun olduğunu söylüyor ancak olumlu pencere açmak için Türkiye’de siyasi istekliliğin olması gerektiği görüşünü de lisana getiriyor.
– Geçen mayısta AP’ye sunduğunuz raporun akabinde Türkiye-AB bağlantılarında hangi noktadayız?
Mayıs ayındaki rapor dediğiniz üzere çok kritikti. Parlamento olarak Türkiye’nin telaffuzlarını, hareket planlarını uygulamaya dönüştürmesini istiyoruz, beklediğimiz bu. Birtakım sinyaller alırsak, yeni bir periyoda girebiliriz. Son iki yıla bakarsak, bence bu daha iyi bir devir. Etraf, güvenlik ve sıhhat üzere alanlarda üst seviye görüşmelere devam ediyoruz. Fakat Osman Kavala davasında Türkiye’nin de üyesi olduğu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin özgür bırakılması kararının uygulanmaması bir sorun. Bu, AB ile Türkiye ortasında politik bir tenkit konusu değil, bir yargı kararı, hukuk konusu. Neden uyulmadığını anlamakta zorlanıyorum. Bu, birebir vakitte Türkiye’nin imajı ile de ilgili. Bir yargı kararını beğenmeyebilirsiniz fakat hürmet duymak, uymak zorundasınız. Ben bu son Türkiye ziyaretimi asıl olarak Kavala davası için, o ve yakınlarıyla dayanışmada bulunmak için yaptım. Fakat mahkemeden çıkan sonuç benim için Türkiye ismine kaçırılan bir fırsat. Kavala ve Demirtaş’ın özgür bırakılması, Türkiye-AB bağlarında yeni şartların yaratılmasının bir işareti olabilir. Siyasi münasebetlerle uydurulmuş davalar sona erdirilmeli.
‘GÖÇ KONUSUNDA MUTEBER MÜTTEFİK’
– Kimi çevrelere nazaran AP ile AB Kurulu ortasında Türkiye’ye yaklaşım farkları var… Kurul, Türkiye ile münasebetlerde son periyotta üyelik müzakerelerine pek de değinmeden diyaloğun süreceği alanlara, ortak işbirliği bahislerine odaklanmayı tercih ediyor üzere. AP’de Türkiye’ye yönelik demokrasi, hak ve özgürlükler bahislerinde daha sert vurgulu çıkışlar dikkat çekiyor…
Biz Türkiye ile üyelik müzakere sürecinin devam etmesini, olumlu ilerlemeleri görmek istiyoruz. Elbette Türkiye, AB’nin kriterleri olan bu ıslahatları yapıp yapmamakta özgür, lakin bunun sonuçları olacaktır. Şu anda çoğunluk diyebileceğimiz bir oranda AP içinde Türkiye’nin üyelik sürecini, müzakereleri destekleyen bir küme var. Fakat süreç kritik, ilerleme olup olmadığını görmek kıymetli. Kurul ise AP’den farklı. Birliğin dış siyasetinin uyumunu da yapar. AP, AB’nin Türkiye’yle bağlantılarında son devirdeki gelişmelere işaretle, olumlu ilerlemeler olduğu istikametinde, lakin insan haklarına ait dertlerini lisana getirmeksizin yaptığı birtakım açıklamalarından rahatsızlık duydu. Bu tavır Konsey’e de iletildi. Artık Konsey’in de AP’nin de tıpkı tavır, telaffuzda olduğunu görmekteyiz.
Parlamento açıkça Türkiye’nin adaylık kanısını destekliyor. Şayet bu süreç muvaffakiyete ulaşamazsa bu, Türkiye’nin ıslahatları yerine getirme konusunda siyasi isteğindeki eksikler nedeniyle olacaktır.
– Doğal olarak AB, Türkiye’den üyelik kriterlerini uygulamasını bekliyor. Lakin öteki yandan, bilhassa Doğu Akdeniz tansiyonunu, üye ülkeler Yunanistan, Güney Kıbrıs Rum İdaresi ile şartsız dayanışmasını düşünürsek, Türkiye’ye yönelik adil tavır izlendiği kanısında mısınız?
Evet. Elbette kendi siyasetlerinizi belirleme kararı size ilişkin. Ancak mesala Kıbrıs konusuna gelirsek, Ankara iki devletli tahlil görüşünü masaya getirdi. Bu, BM kararına karşıt. Gemi sondaj konusunda da AB’nin tavrı aşikâr. Bakın karşılıklı inanç en kıymetli husus.
– AB’nin Türkiye ile ilgilerinde en büyük tartışmalardan biri de 2015’teki “göç anlaşması”. Kimi çevreler tarafından “kirli anlaşma” olarak da nitelenen uzlaşının hala hakikat bir adım olduğunu düşünüyor musunuz? Ankara-Brüksel çizgisinde yeni bir “göç anlaşması” hakkındaki görüşünüz nedir?
Evet, o devir için doğruydu. Hatırlayın, çok sayıda insan hayatını Avrupa’ya ulaşma umuduyla bu göç yolunda yitirdi. Ben Balkanlar’da Sırbistan hududunda yaşanan çaresizliği de gördüm. Bu muahede daha fazla sığınmacının hayatını kaybetmesini önledi. Göçmen konusunda işbirliğini sürdürmemiz gerek. Ben AP içinde de Türkiye’nin bu bahiste gösterdiği uğraşların gereğince övülmediğini düşünüyorum, bunu da söylüyorum esasen. Türkiye yedi milyon göçmene konut sahipliği yapıyor, büyük bir sorumluluk. Bunun için Türk yetkililere, toplumuna, belediyelere teşekkür ediyoruz. Türkiye göç olayında emniyetli bir müttefik. Fakat AB olarak da biz de gereken takviyeleri veriyoruz, vermeliyiz. Göçmenlere hizmet ulaştırmak için Türkiye’ye yardımcı olmaya çalışıyoruz. AP, Türkiye’ye finansal takviye sağlamak için üzerine düşeni yapmaya hazır olduğunu belirtti.
‘ERDOĞAN, TÜRKİYE ALGISI…’
– Geçen mayıs ayındaki rapordan sonra önümüzdeki süreci nasıl değerlendiriyorsunuz?
Optimist olmak istiyorum. Biz masayı kaldırmadık. Demokratik bedeller, yargı, hukuk mevzularına gelince isteksiz olan Türkiye. Bakın daha evvel de demiştim, bazen Avrupa kamuoyunda Türkiye denilmiyor, Erdoğan deniliyor. Türkiye dediğiniz vakit Cumhurbaşkanı Erdoğan algısı var. Ancak ben diyorum ki hayır Türkiye yalnızca Erdoğan değil. Bu şiddetli periyodu geride bıraktığımıza inanmak istiyorum. Zira daima bir şeyleri eleştirmek yorucu.
Türkiye’nin Paris İklim Anlaşması’nı parlamentodan geçirmesi olumlu bir adım. Türkiye ile üyelik dışında öbür formüller arayışında değiliz, iştirak sürecinin devam etmesini istiyoruz. İnanç ortamı yaratmak için Türkiye’nin taahhüt ettiği adımlara uyduğunu gösteren haberlere gereksinimimiz var. Avrupa’da Covid sonrası yine bir şekillenme var, her bahiste, buna iktisat de dahil. Biz, Türkiye’nin de bu süreç içinde olmasını istiyoruz.
