Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesiyle ilgili 1934 tarihli Bakanlar Konseyi kararının iptali istemiyle Danıştay 10’uncu Dairesi’nde açılan davanın duruşması 2 Temmuz’da yapılacak.

Duruşmada, dava görüşülecek ve davacı derneğin savları dinlenecek. Danıştay’ın tıpkı gün ya da 15 gün içerisinde kararını açıklaması bekleniyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başta olmak üzere, üst seviye yetkililer bir vadedir Ayasofya’nın yine Müslümanlar için ibadete açılması konusunda Danıştay’dan çıkacak kararın beklendiğini söylüyor.

Hıristiyanlık inancı tarafından kutsal yapılardan biri olarak görülen Ayasofya’nın Müslümanlar için ibadete açılacağına dair açıklamalar milletlerarası meydanda da birtakım yansıların gelmesine neden oluyor. Son olarak, 29 Mayıs’ta Ayasofya’da İstanbul’un Fethi’nin yıldönümü nedeniyle Fetih Müddeti okunmuş ve buna Yunanistan ile ABD başta olmak üzere memleketler arası kamuoyundan reaksiyon gelmişti. Türkiye ise Ayasofya konusunu kendi egemenlik hakkı çerçevesinde görüyor.

DAVAYI KİM AÇTI VE DAVA KONUSU NE?

Daima Vakıflar Tarihi Ürünlere ve Etrafa Hizmet Derneği, Ayasofya konusunda 2016 yılında Danıştay’a dava açtı.

Dernek, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine ait 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Şurası kararının iptalini istiyor.

Dernek, kararın altında yan alan periyodun Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’e ilişkin imzanın düzmece olduğunu savunuyor.

İptali istenen kararda “eşsiz bir mimarlık sanat abidesi olan İstanbul’daki Ayasofya camiinin tarihi vaziyeti itibariyle müzeye çevrilmesi bütün Şark (doğu) alemini sevindireceği ve insanlığa yeni bir ilim müessesi kazandıracağı cihetle bunun müzeye çevrilmesinin” onaylandığı ve kabul edildiği belirtiliyor.

Kelam konusu kararın iptali için dava açan derneğin yöneticisi İsmail Kandemir.

Yeni Şafak gazetesinde taraf alan bir habere nazaran, Kandemir emekli bir matematik hocası ve yalnızca Ayasofya değil, İstanbul’daki Kariye Camisi, Rumeli Hisarı, İlyas Beyefendi Camisi ve Trabzon’daki Ayasofya ile İznik’teki Ayasofya’nın camiye dönüştürülmesi için de hukuk uğraşı veriyor.

Haberde, Kandemir’in Ayasofya için 15 yılı aşkın bir vadedir uğraş ettiği belirtiliyor.

Yeni Şafak’a konuşan Kandemir, “Bir nokta hem müze, hem cami olamaz. Kimi kişilere ‘ayakkabılarını çıkar namaz kıl imamın hutbesini dinle’ derken, kimilerine ise ‘şu kadar fiyat ver müzeyi gez’ diyorsunuz. Bu son kademe saçma durumun düzeltilmesi için Danıştay’ın kararını bekliyoruz” dedi.

Danıştay savcısı ise dava ile ilgili sunduğu, görüşünde, Ayasofya’nın müze olarak kullanılmasının yönetimin takdir yetkisinde olduğunu ve hukuka tersliği bulunmadığını söyledi.

İMZA KONUSUNDA HANGİ TEZLER ORTAYA ATILIYOR, ARGÜMANLARLA İLGİLİ KİM, NE DİYOR?

Ayasofya konusunda başlatılmış yargı süreçlerinden birisi olan Danıştay’ın Perşembe günü göreceği davanın konusunu 1934 yılındaki kararın altındaki Atatürk imzasının gerçek olup olmadığı oluşturuyor.

Birinci etapta Bursa’da Yönetim Duruşması’nda açılan dava, burada verilen ret kararının akabinde 2016 yılında Danıştay’a götürüldü.

Davacı dernek ve yöneticisi Kandemir, Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesine dair Bakanlar Heyeti kararının düzmece olduğunu öne sürüyor. Bu teze dayanak olarak da bu kararın altında bölge alan Atatürk imzasının sairlerinden farklı olması gösteriliyor.

Bir gayri dayanak noktası da kararın altında imzası bulunan bakanlardan birinin kararın Ankara’da alındığı tarihte İstanbul’da olması. Davacı, Danıştay’a bununla ilgili de doküman sunduklarını söylüyor.

Kararın düzmece olduğunu savunanlar, bunun Resmi Gazete’de yayınlanmamış olmasını da öne sürüyor. Kararla ilgili bir başka sav da numarasını kapsıyor. Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesine ait kararın numarası 1589. Fakat bundan 2. evvel yayımlanan bir evvelki kararnamenin numarası ise 1606.

Bakanlar Şurası kararının geçersiz olduğuna dair tezleri ortaya atan isimlerden birisi de Türk Tarih Kurumu’nun eski yöneticisi Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu.

DHA’ya konuşan Halaçoğlu, “Burada kullanılan imza gerçek değil. Bir el Ayasofya’yı müze haline getirmiş ve Atatürk’e mal etmişler. O tarih için Atatürk ismi geçince kimse itiraz edemez diye düşünmüşler. Bu türlü bir sahtekarlık var işin içinde” dedi.

Tarihçi Murat Bardakçı da kararla ilgili evrakta “tuhaflıklar” olduğunu fakat yeniden de o periyot bu türlü bir kararın Atatürk’ün haberi dışında alınmasının mümkün olmadığını belirtti.

Eylül 2018’de HaberTürk’te yazdığı makalede bu mevzuyu inceleyen Bardakçı, bakanların imzasının üstünde nokta alan “K. Atatürk” imzasında “apaçık bir tuhaflık olduğunu söz etti.

Lakin Bardakçı, “Atatürk’ün cumhurbaşkanlığının son yıllarındaki Bakanlar Heyeti Kararnameleri’nden kimilerini şahsen imzalamadığı, imza mekanına kaşesinin basıldığı bilinmekte ve kullanılan kaşeler Ankara’da koruma edilmektedir lakin Ayasofya Kararnamesi’nin altındaki imzanın kaşesi, yani fizikî biçimdeki mührü de elde değildir; üstelik söylediğim üzere bu imzaya yahut kaşeye öteki bir evrakta da rastlayamazsınız” diyor.

Bir sair tarihçi Sinan Meydan ise Ayasofya kararnamesinde taraf alan imzanın yeniden tıpkı yıl içerisinde yayımlanmış beş farklı kararnamede daha görüldüğünü tabir ediyor.

Meydan, 22 Haziran’da Sözcü’ye yazdığı makalede, Ayasofya kararnamesinin yayımlandığı gün, Mustafa Kemal’in Atatürk soyadını aldığı ve bu kararın Resmi Gazete’de yayımlanmasını beklemeden yeni soyadıyla birinci imzaladığı kararnamelerden biri olduğunu belirtti.

Meydan, “Ayasofya Kararnamesi’nde görülen ‘K. Atatürk’ imzasının klasik ‘K. Atatürk’ imzasından farklı olmasının nedeni, bu imzanın, daha sonra göreceğimiz klasik ‘K.Atatürk’ imzasının birinci biçimi, ham hali olmasıdır. Atatürk birkaç gün bu imzayı kullanmış, daha sonra o bildiğimiz klasik ‘K. Atatürk’ imzasını kullanmaya başlamıştır. Cumhuriyet Arşivi’ndeki birtakım dokümanlar, Atatürk’ün 24 Kasım 1934 ile 27 Kasım 1934 tarihleri arasında birtakım kararnameleri, Ayasofya Kararnamesi’nde gördüğümüz o ‘K. Atatürk’ imzasıyla imzaladığını kanıtlıyor” dedi.

BBCSinan Meydan’ın yazısında yan verdiği evraklardan birisi

DANIŞTAY KARARI NEDEN DEĞER TAŞIYOR?

Danıştay’ın imzanın düzmece olup olmadığı, münasebetiyle da kararnamenin beğenilen olup olmayacağına ait kararının, Ayasofya’nın Müslümanlar için ibadete açılması konusunda değerli rol oynaması bekleniyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ayasofya’nın camiye dönüştürülmesi konusunda Danıştay kararını işaret etti.

Haziran başında TRT’nin sorularını yanıtlayan Erdoğan, “Bu devletin dinamiklerinde tutuşan yanan bir şey var. Öyleyse şu anda biz hukuk devleti olarak Danıştay’ın kararını bekliyoruz. Karardan sonra atılması gereken adım neyse ona nazaran gereken adımlar atılır” dedi.

Basında çıkan haberlerde, Erdoğan’ın Adalet ve Kalkınma Partisi’nin Merkez Yürütme Şurası içtimasında da, Danıştay kararının akabinde “Ayasofya’da inşallah namazımızı kılarız” dediği yan aldı.

Cumhur İttifakı’nın gayri ortağı Milliyetçi Hareket Partisi’nin Umumî Lideri Devlet Bahçeli de karar ne olursa olsun Ayasofya’nın ibadete açılması gerektiğini söyledi.

Bahçeli, “2 Temmuz 2020’de Danıştay 10.Dairesi’nin açıklayacağı karar ne olursa olsun, aziz milletimiz Ayasofya’yı kutlu fethimizin simgesi, minber ve mihrabından, duvarlarından çınlayan tekbir seslerine kadar tertemiz alınların secdeye geleceği bir cami olarak görmektedir. Ayasofya Camisi’nin tasarruf hakkı yalnızca Türkiye’ye aittir… Ayasofya Camisi Müslüman gönüllerle buluşmalı, kapısı ibadete kesinlikle açılmalıdır. Kimin ne söylediğinin bir kıymeti yoktur” dedi.

DAHA EVVELKI YARGI SÜREÇLERİNDE NELER YAŞANDI?

Bu dava, Ayasofya hakkında başlatılmış tek yargı süreci değil. Daha evvel de emsal teşebbüsler olmuş ama yargıdan Ayasofya’nın ibadete açılması konusunda olumlu bir sonuç çıkmamıştı.

Mütemadi Vakıflar Tarihi Yapıtlara ve Etrafa Hizmet Derneği, Ayasofya konusunda birinci davayı 2005 yılında açtı. Bu davada da yeniden 1934 tarihli kararnamenin iptali ve yürürlüğünün durdurulması talep edildi fakat Danıştay 10’uncu Dairesi bu istemi reddetti.

2008 yılında yapılan bir gayrı teşebbüs de yeniden tıpkı daire tarafından Ayasofya Camisi’nin müze olarak kullanılmasında hukuka karşıtlık bulunmadığı gerekçesiyle reddedilmişti. Danıştay İdari Dava Daireleri Konseyi, Daire’nin bu kararını onamıştı.

Dernek, 2016’da tekrar Danıştay’a dava açmıştı. Dernek başkaca, bu devirde Anayasa Duruşması’na “din ve vicdan hürriyetinin ihlal edildiği” gerekçesiyle ferdi müracaat da yaptı.

2018 yılında Anayasa Duruşması ise Ayasofya’nın namaz kılınması için ibadete açılması talebini reddederek, başvuruyu “incelenmeksizin kişi bakımından yetkisizlik” nedeniyle kabul edilemez bulmuştu.

Cumhuriyet