Getty Images
Bugün pek çok şirketin indirimlerle tüketicileri çekmeye çalıştığı Black Friday (Kara Cuma).
Buna rağmen, bu tüketim çılgınlığından rahatsız olanların başlattığı Satın Almama Günü de bugün.
1992’de Kanadalı sanatçı Ted Dave tarafından ortaya atılan Satın Almama Günü önerisi, Vancouver kentindeki Adbusters mecmuası tarafından desteklenerek yayıldı.
Kâr emeli gütmeyen ve vakıf olarak faaliyet gösteren bu antikapitalist mecmua, 2011’deki Occupy Wall Street (Wall Street’i işgal et) hareketlerini de örgütlemişti.
1997’den beri Satın Almama Günü, Black Friday ile tıpkı gün olarak belirlendi. Bunun nedeni ise tüketim kültürünün en tanınan gününde insanları tüketim çılgınlığından alıkoymak ve böylesi bir tüketimin toplumlarımız ve gezegenimiz üzerindeki tesirlerini düşünmeye sevk etmek.
Getty Images2014’te Londra’daki ucuz süpermarket zinciri Asda’nın bir şubesinde indirimli televizyonları almak isteyen tüketiciler birbirlerini ezmiştiABD’de bugüne kadar düzenlenen Satın Almama Günü protestoları ortasında toplu kredi kartı kesme, alışveriş otomobillerine tüketim zıddı afişler asma, alışveriş merkezlerinde zombi yürüyüşleri yapma yahut belirli mağazalara topluca girerek boş alışveriş otomobilleriyle reyonlar ortasında zincir formunda ağır ağır ilerleyerek mağazayı felç etmek üzere aksiyonlar bulunuyor.
Bu yılki Satın Almama Günü için internet sitesinden bir davet yapan Adbusters, koronavirüs salgınının kapitalist sistemdeki eşitsizlikleri ifşa ettiğini, fakirlerin bu periyotta hayatta kalma çabası verirken zenginlerin servetlerini artırdığını, günümüzde hiç olmadığı kadar güçlenen şirketlere karşı yapılması gereken şeyin onları gelirlerinden olduğunu yazdı ve ekledi:
“Parazit şirketlerin alın terinizle kazandığınız paranızı sömürmesine müsaade vermeyin.
“Totaliter, insanlık dışı kapitalizmin simgelerinden olan Amazon ve benzerlerinin mahallî mağazalarımızı yok etmesine, televizyonlardan tuvalet kağıdına kadar her şeyi alabileceğimiz tek yer olmasına müsaade vermeyin.”
Bir Amerikan geleneği olan Black Friday, 2010’a kadar İngiltere’de, 2015’e kadar da Türkiye’de bilinen bir gün değildi.
Black Friday’in yayılmasıyla birlikte bu protesto günü de ABD’nin dışına çıktı.
İngiltere’de şenlik
İngiltere’nin Bradford kentinde 2016’dan bu yana Satın Almama Günü Şenliği düzenleniyor.
Getty ImagesBradford İngiltere’nin en fakir kentleri ortasında yer alıyorŞenlik kapsamında müziğin yanı sıra tamir ve tekrar kullanım atölyeleri yapılıyor, gereksinimi olanlara fiyatsız dikiş makinası kullandırılıyor, Katolik kiliselerindekilere misal bir formda kurulan günah çıkarma kabinlerinde beşerler yapmaktan pişmanlık duydukları alışverişleri itiraf ediyor.
İngiltere’de maaşların en düşük olduğu 5., yoksulluğun en yaygın olduğu 13. kenti olan Bradford’da düzenlenen şenlik bu yıl koronavirüs nedeniyle yapılamasa da internet üzerinden kimi atölyeler düzenlemeye devam etti.
Şenlik fikrini birinci ortaya atan Deb Collett Black Friday için “Bu bir saçmalık” diyor.
Independent’a konuşan Collett “Yılın bu periyotlarında bu tüketim çılgınlığından kaçınmak için gayret sarf etmeniz gerekiyor” diyor ve ekliyor:
“Telefonunuza yahut gazetelere baktığınız anda size bir şey satın almanızı söyleyen bildirimlerle karşılaşıyorsunuz.
“Bu hem baskıcı, hem de dışlayıcı, zira Bradford üzere fakir bir kentte insanların istedikleri şeyleri alacak parası yok.
“İnsanların bir şeyler satın almaya gereksinim duymasını anlıyoruz. Ancak onu da gidip mahallî mağazalardan alabilir, Amazon yerine onları destekleyebilirsiniz.
“Amazon üzere şirketlerin neden özel bir güne muhtaçlığı var ki? Bizi zati yılın 365 günü bir şeyler almaya zorlamaya çalışıyorlar.”
İlerici Enternasyonal: Black Friday’de Amazon’a girmeyin
Satın Almama Günü’nde Amazon’a yönelik bir öteki tenkit de Noam Chomsky ve Bernie Sanders’ın üyesi olduğu İlerici Enternasyonal’den geldi.
ANNOUNCING: A new planetary movement to #MakeAmazonPay.
This Black Friday, the @ProgIntl is teaming up with warehouse workers, climate activists, and social movements around the world in a global day of action against Amazon.
Join us. https://t.co/XrkSzwivDH pic.twitter.com/gl4sDCR8Bn
— Progressive International (@ProgIntl) November 26, 2020
Amazon’un kurucusu Jeff Bezos’un koronavirüs devrinde zenginleşmesine dikkat çeken İlerici Enternasyonal, “Jeff Bezos bugün tüm Amazon çalışanlarına 105 bin dolar ödese, serveti koronavirüs salgını başladığındaki ölçüsüne fakat geriler” tabirlerini kullandı.
Öte yandan Satın Almama Günü’nü çok pasif bir teklif olmakla eleştirenler de var.
Bu alanda kampanya yürütenlerin bir kısmı, 24 saat boyunca hiçbir şey almamaktansa tüketim tercihlerini daha şuurlu bir formda yapmanın, etik pahalara değer veren tedarik zincirleri olan mağazaları tercih etmenin daha değerli olduğunu söylüyor.
Cumhuriyet
