Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu’nun (UNFPA) ‘2021 Dünya Nüfus Raporu’na nazaran, gelişmekte olan 57 ülkede bayanların yaklaşık yarısı cinsel bağa girme, doğum denetim formülü kullanma yahut sıhhat hizmeti alma hususlarında karar verme hakkına sahip değil.
Bayanların vücutları hakkında kendi kararlarını verme gücünü raporlayan UNFPA, ülkelerin maddelerinin bir bayanın bu kararları alma hakkını ne ölçüde desteklediğini yahut buna ne ölçüde müdahale ettiğini de ortaya koyuyor. Bilgiler, karar verme gücü ile eğitim seviyesi ortasında güçlü bir ilişki olduğunu gösteriyor. Rapora nazaran, gerçek ve kalıcı tahlillerin üretilmesi bu sıkıntılardan etkilenenlerin muhtaçlıklarını ve tecrübelerini göz önünde bulundurmaktan geçiyor.
BAYANLAR BEDENLERİ HAKKINDA BAĞIMSIZ DEĞİL
Raporda 15 ila 49 yaş ortasındaki bayanların cinsel sıhhat ve üreme sıhhati haklarına üniversal erişimin sağlanması amacı üzere ilgili gayelere ulaşılması konusunda devletlerin kaydedilen ilerlemeleri içeren göstergeler yer alıyor. Fakir ya da az gelişmiş 57 ülkeyi kapsayan raporda, kelam konusu ülkelerdeki kız çocukları ve bayanların yalnızca yüzde 55’inin sıhhat, aile planlaması ve cinsel hayatlarına ait bağımsız kararlar alabiliyor.
UNFPA tahlilinde bedellendirilen ülkelerin yüzde 80’inde cinsel sıhhat ve iyilik halini, yüzde 75’inde gebeliği önleyici prosedürlere tam ve eşit erişim imkanını, yüzde 56’sında kapsamlı cinsellik eğitimini destekleyen yasalar var.
KÖKENİNDE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ VAR
Rapora nazaran, tecavüz üzere kişinin kendi vücudu üzerinde kelam sahibi olma hakkını ihlal eden kimi davranışlar açık bir halde cezalandırılıp kınandığı görülüyor. Lakin rapor öbür pek çok alanda ihlallerin yer aldığını gösteriyor. Raporda bu ihlallerin toplumsal normlara, uygulamalara, hatta kanunlara dayalı olarak gerçekleştirildiği ve bunların birçoklarının eskiye dayanan toplumsal cinsiyet eşitsizliğinden kaynaklandığı vurgulanıyor.
Yaşanan ihlaller unsur husus sıralanıyor:
- Çocuk yaşta evlilik
- Kapsamlı cinsel sıhhat eğitiminin verilmemesi
- Bayan Sünneti
- Zorla cinsel muayene
- Zorla evlilik
- Zorla üreme yetisinin sonlandırılması yahut gebelik önleyici yol kullanmak zorunda bırakılması
- Cinsel kimlik temelli cinsel şiddet
- “Namus” cinayetleri
- Evlilik içi zorla cinsel bağlantı
- “Tecavüzcün ile evlen” maddeleri
- Üreme sıhhati ve kararlarında zorlama
- “Bekaret” testi
Değişim için tahlil teklifleri savunan rapor, kendi vücudu üzerinde kelam sahibi olma hakkını savunmak için toplumsal normlara, eğitime, sıhhat hizmetlerine ve kanunlara bakılması gerektiğini vurguluyor.
Raporda değişim için öne çıkan sözler şu formda yer alıyor:
- Eğitim seviyesi arttıkça, bayanların gebeliği önleyici formüllerden yararlanma ve sıhhat konusunda kendi kararlarını verme ve cinsel ilgiye hayır deme gücüne sahip olma ihtimalleri daha fazladır.
- Toplumsal normların, toplumsal cinsiyet bakımından daha eşitlikçi hale gelmesi gerekiyor. Bayanların toplum içinde ve diğer alanlarda geçim kaynaklarına ve liderlik rolünü üstlenecekleri vazifelere yönelik fırsatlarının artırılması, hane içinde ve kendi vücutları üzerinde karar verme güçlerini de arttırabilir.
- Sıhhat hizmeti veren kişi ve kurumlar, kendilerinden bilgi ve hizmet alan bireylerin kendi vücutları üzerinde kelam sahibi olma hakkını müdafaa ve destekleme manasında hayati bir rol oynar. Hastaların, sahip oldukları haklardan haberdar olmaları ve hastalardan aydınlatılmış onay alınması gerekir.
- Kanunların bayan hakları, toplumsal cinsiyet eşitliği ile cinsel sıhhat ve üreme sıhhati üzerinde kıymetli bir tesiri bulunabilmektedir.” Kanunların, dünya genelinde üzerinde mutabakata varılmış insan hakları prensipleri ve taahhütleri ile uyumlu olması ve toplumsal cinsiyete hassaslık ve ayrımcılık yapmama prensipleri bakımından gözden geçirilmesi gerekir.
- Ve yer, gelir seviyesi, cinsiyet, yaş, etnik köken, maharet ve başka değişkenlere nazaran ayrıştırılmış, sağlam ve eksiksiz datalar ile kaydedilen ilerlemelerin izlenmesi, hangi küme ve toplulukların kapsam dışında kalma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunun ve hangilerinin ek takviyeye muhtaçlığı olduğunun belirlenmesini sağlar.
Kaynak: unfpa.org
Cumhuriyet
