TÜRKİYE’DE SİYASET ANLAYIŞI
ALİ ERGENDEDEOĞLU
ODTÜ KUZEY KIBRIS YERLEŞKESİ
SİYASET BİLİMİ VE MEMLEKETLER ARASI BAĞLAR KISMI 2. SINIF
Toplumsal hayatın tahlilsiz bırakılmış problemleri, siyasal meseleleri doğurur. Siyasal meseleler ise toplumsal ömrün sıkıntılarını besler, tahlilsiz bırakılmış olanları kangren hale getirir ve sonuçta hem toplumsal hayat hem de siyasal hayat derin bir krize sürüklenir.
Bugün Türkiye’de siyasal ömrü inceleme fırsatı bulduğumuzda bu karmaşık durumun nasıl daha da içinden çıkılmaz hale geldiğini görüyoruz. Siyasal hayatın aktörleri olan siyasi partiler, demokratik kitle örgütleri, sendikalar ve hatta seçmenler, siyasal hayatın meselelerine gözlerini kapamış haldeler.
12 Eylül kalıntısı olan Siyasal Partiler Yasası’nın getirdiği “lider sultası” ile genel lider tartışılmaz kişi haline geliyor. Parti içi demokrasinin varlığına imkân kalmıyor.
Parti kongreleri, genel liderlerin adeta muzaffer bir “Roma kumandanı” edasıyla zafer ilan ettikleri, ateşli konuşmalarla “üyelerinin içerisindeki hisleri tatmin ettikleri” teatral bir şova dönüşmüş halde. Çağdışı kalmış delege sistemi ise siyasi partiler için hâlâ “vazgeçilmez” bir öge.
Öte yandan tekrar 12 Eylül kalıntısı olan Seçim Yasası’nın getirdiği yüzde 10 barajının varlığının antidemokratikliği üzerine önemli bir görüş birliği olmasına rağmen hiçbir siyasi parti (özellikle de meclistekiler) barajın düşürülmesi veyahut da toptan kaldırılmasına ait bir teşebbüste bulunmuyorlar.
MEVCUT ANLAYIŞ ÜZERİNE TEMELLENEN SİYASET
Türkiye’de her siyasi parti kurulurken “yeni bir telaffuz ve siyaset anlayışı” vaadiyle kurulmuştur. Lakin çok partili hayatın başladığı tarih olan 1946’dan bugüne baktığımızda yeni bir telaffuz ve anlayış geliştirmek şöyle dursun, siyasi partilerin birçoğunun yapılarını mevcut siyaset anlayışı üzerinde şekillendiklerini görüyoruz.
İltimas, siyasetin olağan bir eseri üzere kabul ediliyor. Şahıslar, parti içi problemlerde ilkesel ya da ideolojik değil şahsen şahsi çıkarlarını gözeterek hareket etmeyi alışkanlık edinmiş haldeler. Toplumun ulusal ve manevi kıymetleri hâlâ ağır biçimde ve alenen istismar ediliyor. Siyasetçiler bu yolla toplumu manipüle etmeyi ve rakipleri karşısında bir güç oluşturmayı “siyasetin stratejisine uygun bir hamle” olarak değerlendiriyorlar.
GENÇLİK NİTEKİM APOLİTİK Mİ?
Türkiye’de çabucak hemen her siyasi partinin bir gençlik kolu teşkilatı bulunuyor. Hatta üye sayısı başkalarına nazaran fazla olan kimi siyasi partiler üniversitelerde de teşkilatlanıyor. Lakin çabucak hemen hepsi partilerine gençlerin katılmamasından “mustarip” olduklarını söz ediyorlar. Burada da şu yargı çabucak öne çıkıyor: “Gençlik apolitik.”
Pekala, gerçek bu mu? Aslında hayır. Gençlik gündemi takip ediyor. Gündemi takip ettikçe de geleceğe yönelik korkuları artıyor. Politik sorunlara ait bir yorumu ve görüşü var. Gençlik ile siyasi partiler ve siyasetin ortasına set çeken şey, gençlerin “apolitik” olması değil, bugünkü siyaset üslubunun ve anlayışının gençlere yeni bir şey vaat etmemesidir.
Gençler, siyasi partilerin anlayışlarını ve siyasal ömrü gördükçe siyasete ve siyasetin dinamiklerine olan inançlarını kaybediyorlar. Siyasalların “Gençler merak etmeyin size iş vereceğiz” diyerek başlayan vaatler silsilesi artık gençliği tatmin etmiyor ve gençliğin itimadını kazanmıyor.
Bu kurallar altında gençliğin yapması gerekenler de var alışılmış ki. Siyasete ve siyasal yaşama sırt çevirmek bir tahlil değil. Lakin siyasetin aktörlerinin de ülke problemlerine ve gençliğin meselelerine sırtlarını dönerek kısır siyasi tartışmalarla ülke gündemini meşgul etmeye devam etmeleri de bir tahlil değil.
SİYASET ANLAYIŞINDA ÇIKIŞ YOLU: DEVRİMCİ TUTUM
Bu tip bir zihniyetin hâkim olduğu siyasal iklimin içinde ortaya çıkacak meseleleri ise sistemin temel sıkıntılarına inme tasası olmayan “reformlar” değil sırf ve sadece fikir dünyasında yapılacak devrimci atılımlar düzeltebilir. Bu atılımların yaratısı olan eserler yani fikirler, ulusal siyaset ve demokrasi kültürümüze katkı sağlayabilir. İşte burada da gereksinimimiz olan şey politik şuur, olayları kıymetlendirme alanında teorik ve pratik birikim ve tahlile yönelik fikir üreten ve bu fikirleri kararlılıkla savunan zihinlerdir.
YOK DEHA NELER?
İ. USAME YÖRDEM
MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ YÜKSEK LİSANS
“Yanlış susuyorsun -gözlerin ağıt-
Maviye bak.”
Türkan İldeniz
Bir pasta aldık. Üstüne iki mum dikili. Hazır. Sırf ateşlenecek. Sehpayı kurduk. Annem şimdi gelmedi. Market alışverişinde tekrar. Sırtında dünya yük. Anne olmak pek duygusal. Yetişmiş üzere güya. Aslında yetişmemiş. İsmi tekrar de çocuk değil, sırf yetişkin. Kısımdan koparılan bir şey. İlah, içerlenecektir elbette buna. Bir iç badire beşiği. Kötü.
Geçen sene azarlamıştı babam. “Çocuk musun sen” demişti. Ellerini çırparak üflemişti mumlara annem, önemsemeyerek babamın kelamlarını. Yüzündeki sevinç, o denli diğerdi ki. Onu görmek ismine yineledik. Tıpkı pastacı. Tıpkı pasta. Tıpkı mumlar. Birebir çocuklar. Birebir oda. Tıpkı sehpa. Birebir babaya karşın. Birebir anneye. Başka bir yaş. Yeni bir yaş. Bugün tekrar, bir ortada olma umuduyla. Kopkoyu bir yenidenlik. İç yangı, pek kötü.
Bekliyoruz öylece. Yanımda kardeşim. Yeni ayaklanmış kerata. Dünyaya baktığı yer, dünyaya daha yakın bir yer, bana nazaran. Düşse fazla incinmeyecekmiş üzere geliyor bana. Yakınken incinilmez ya, ondan.
Bekliyoruz öylece. Sıkıldım, diyor Mithat. Az kaldı diyorum. Dirseğimi dokunduruyorum, her tıkırtıda. Binaya girenler oluyor, duyuyoruz. Yan komşuya girenler oluyor, duyuyoruz. Her seste heyecanlanıyoruz. Koluma sarılıyor Mithat. Kalbim atıyor. Küt diye. Onunki de atıyor, hissediliyor. Yüzünden muhakkak hem. Güm diye. Bütün konutlara girenler oluyor. Bizimkine olmuyor. Bütün konutların odalarının kapıları açılıyor. Bizimki açılmıyor. Konutlardaki gürültüler, özentiye boğuyor bizi. Mithat’ın gözleri sulu. Uyuklamak üzere. Neredeyse.
Öylece bekliyoruz. Hava kararıyor. Gelecek diyorum kardeşime. Annemiz gelecek. Pastanın başında dikilmesek de otursak mı diye geçiriyorum içimden. Sonra bir anda girse içeri, vakit kaybı olur diyorum. Kendi kendime sürdürdüğüm bir konuşma üzere geliyor hayat, o an. Çok vakit bunu mu sürdürdüm yoksa büyümek sanıp da? Bilemedim.
YAŞANTI, FARKLILIK
Babam upuzun bir seyahatte yeniden. Ansıyorum. Sürücü adam, sarfiyat natürel. Büyüyünce otomobil sürmek istiyor Mithat. Bense “Herhangi bir yere kapak atsam yeter” diyorum. Ortamızda birkaç yaş. Ancak farklı görüş açıları. Buna “yaşantı” diyor büyükler. Bana kalsa farklılık. Bekliyoruz. Mithat, dünyaya daha yakınmış üzere geliyor bana. Katlanıp orada dikilmek istiyorum. İç içe geçerek.
Bekliyoruz. Bir uğultunun uğrak yeri oluyor zihnim. Teselli etmek daha kötüymüş diyorum, teselli edilmekten. Bir mahareti olmalı, mazeretlerin bile. Bu türlü olsun istiyorum. Ne diyecektim artık kendime? Pekala ya Mithat’a? Annem gelesiye dek vaktin avucumun içinde sıkışmasını diliyorum.
Annem hiç gelmiyor. Cebimde kav. Okşandıkça nemleniyor üst yüzü. Kalakalıyorum öylece. Çok süratli mı koştuk bu sabah, bu düşlerle? Dirseklerimde duyum. Dizlerimi kırıp orada beklemek istiyorum. Öylece. Hala geleceğine inanarak annemin. Bu düşüşün ismini koyayım istiyorum. Aklıma kolay sözcükler geliyor. Devrildiğim cümlelerden sıyrılıp da bakıyorum Mithat’a. Düşmüş kanepeye. Meyyit üzere. Gereksiniyorum bir şeye. İştahımda tepiniyor acı. Kreması yandan akmaya başlayan pastaya bakınca bunları fark ettim.
KARŞILIKLI VE SESSİZ
Sabahına haberi geliyor. Uyuyakalmışken ben. Sert açılıyor kapı. Gürültü bize o vakit uğruyor. Kıvrık yakalanıyoruz babama. Gitmiş diyor. Sesinde buğu. Huzursuz çağına yakalanıyoruz o anda. Sehpadaki masa eskimiş gözüküyor. Bir şey diyesim gelmiyor nedense. Kendi hayatını yaşasın istiyorum. Bu denli vakit sonra. Kendi hayatını yaşasın.
Bari mumları üfleseydi, diyor kardeşim. Kendi hayatını yaşamasına tek pürüz buymuş üzere. Ona dönesim gelmiyor. Bakmıyorum ona. Hiç bakmıyorum. Gidişi diğer türlü açıklamalı buna, diyorum. Kendime. Düşünmeye başlıyorum. Bir çırpıda. Söylemeye çalışıyorum. Bir çırpıda. Sessiz bir şeye dönüşüyor. Karşılıklı ve sessiz.
Sonunda bir hudut harbi içimde. Dayanamıyorum. Bir anda kalkıyorum ayağa. Cebimden çıkardığım kav ile yakıyorum mumları. Birer tane üfleyelim diye göz kırpıyorum kardeşime. Kreması, sehpaya ilişmiş artık pastanın. Tutuşmuş mumlara uzanıyorum dudaklarımla. Birbirini aşikâr açıda yakalayıp kavuşmuş dudaklarımla.
Birini ben üflüyorum. Öteki yanıyor hala. “Üflemem ben” diyor Mithat. Kalıyor o denli. Annem her an gelecekmiş üzere geliyor bir an. İçeri girecek ve üfürecek üzere. Yanıyor. Yanıyor. Yanıyor. Yakınken daha çok inciniliyormuş. Anlıyorum.
YENİ İNSANIN KISA TARİFİ
M. KAĞAN WILL ŞAHİNOĞLU
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ ALMAN LİSANI VE EDEBİYATI
ellerimizin, saçlarımızın,
gözlerimizin ve dillerimizin
rengi hiç mi hiç fark etmez
tıpkı sabaha uyandığımızda
*
sesimizin
yaşımızın
ve sayımızın
hiçbir türlüsü
aramızı açamaz
*
birebir gerçeği görür
tıpkı yolu yürür,
tıpkı türküyü söylersek
farklı farklı lisanlarda
*
yarını yaratacak olandır işte,
komşusunu kıskanmayan bu
yeni insan
.!
İNSANMERKEZCİLİK, ÇEVREMERKEZCİLİK…
BORAN YILDIRIM
ORTADOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ
İnsanmerkezcilik ve çevremerkezcilik dünyaya ve tabiata farklı pencerelerden bakan iki felsefi görüştür. Bu görüşler birinci olarak insanın tabiattaki pozisyonuna farklı gözlerle bakar. İnsanmerkezcilik, insanların dünyadaki en kıymetli, öbür bir deyişle merkezi canlı tipi olduğunu ve tüm doğal kaynakların ve canlıların beşerler için yaratıldığını öne sürer.
Bu, birden fazla Batı felsefelesinin ve dini görüşünün benimsediği bir bakış açısıdır ve birtakım ahlakbilimciler bunun kökenini İncil’de, insanın Tanrı’nın suretinde yaratıldığını öne süren yaratılış öyküsünde bulur.
İddia edileceği üzere, bu görüşün temelinde insanlığın entelektüel ve ahlaki olarak öbür tiplerle karşılaştırıldığında “yüceliği” yatar. Öbür yandan çevremerkezci görüş, insanmerkezci görüşün aksine, insanı “dünyanın efendisi” olarak görmez.
Bu görüşe nazaran insan, dünyada yerleşik bulunan milyonlarca tipten sadece birisidir; o da başka tiplerin de geçirmiş olduğu muhakkak bir evrimsel yoldaki varlık savaşımını vermiştir ve bu nedenlerden ötürü başkalarından üstünlük istikametinden bir farkı yoktur. Bu istikametten yaratılışçı fikirden farklılaşır.
İkincil olarak, bu görüşlerin ahlaki pahalara olan yaklaşımları farklıdır. İnsanmerkezci filozoflar, insan en zeki ve ahlaki pahalara sahip olan tek canlı tipi olduğu için “doğruların ve yanlışların” sadece beşerler tarafından belirlenebileceğini savlarlar. Biz bu görüşü Hayward’ın (1997) belirttiği üzere özetleyebiliriz: “Bilimsel yahut ahlaki rastgele bir gerçek, lakin beşere uygun olabilir ve bunlar sırf beşerler için geçerlidir.”
TABİAT SÖMÜRÜSÜNE KARŞI ÇIKAR
Başka yandan “doğruların ve yanlışların” insan zihni tarafından öznel olarak belirlenmesindense çevremerkezci görüş her canlının kendi içinde bedelli olduğunu ve bunların her birinin bir kozmik, başka bir deyişle objektif güzelliğe kendi başına katkıda bulunduğunu belirtir. Bu bakış açısından yola çıkarak çevremerkezcilik doğal yıkıma neden olan tabiat sömürüsüne karşı çıkar. Bu ideoloji ayrıyeten çevreyi adeta katleden endüstriyel açgözlülüğün insanmerkezci görüşlerle güdülendiğini öne sürer ve bu görüşü reddeder.
Benim görüşüm çevremerkezci bir eğilim taşıyor zira bu ideoloji, bilhassa de dünyamız ve hasebiyle Türkiyemiz yıkıcı meselelerle boğuşurken, daha insancıl ve geleceğimiz için daha faydalı geliyor. Örnek vermek gerekirse su kirliliği, dünyanın yaklaşık üçte birinin pak su kaynaklarına erişemediği bir noktaya ulaştı.
HARİTADAN SİLİNME TEHLİKESİ VAR
Ne var ki insancıl niyetleri benimsemek “kaderimiz”i değiştirmek için kâfi değil, kişi dünyayı adeta bir hayatta kalma savaşımı vermeye zorlayan nedenleri öğrenmeli ki buna karşı çıkabilsin. Kapitalistlerin insanmerkezci yaklaşımları, sadece kâr etmeye yönelik hırsları ve öbür her şeyi gördükleri üzere doğayı da bir meta olarak görmeleri yaklaşık 200 yıldır doğayı ziyan görmeye ve çeşitleri yok olmaya itiyor.
Tahlil ise bütün endüstriyel uygarlığı reddetmekten geçmez; bu, Sanayi İhtilali sonrası işsiz kalan emekçilerin makineleri parçalaması üzere anlamsız ve yanlış amaca yönelmiş bir tekliftir. Değerli olan sanayiyi kapitalistlerin cüzdanına değil, tabiata hizmet edecek formda düzenlemektir. İnsan ise tabiatla olan münasebetlerinden bağımsız düşünülemeyeceğine nazaran bu durum, kuşkusuz insanlığa da olumlu bir tesirde bulunacaktır. Bunun da yolu da kâr etme odaklı değil, tabiat ve emek odaklı toplumcu bir politik-ekonomik sistem kurmaktan geçiyor.
