Memleketler arası ehemmiyete sahip bir sulak alan ekosistemi olan Gediz Deltası, her yıl on binlerce kuşun ürediği Türkiye’deki 312 Kıymetli Tabiat Alanı’ndan (ÖDA) biri. Tabiat Derneği uzmanları tarafından, Tabiat Müdafaa ve Ulusal Parklar Genel Müdürlüğü ile DKMP İzmir Şube Müdürlüğü’nün müsaadeleri ve İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin tıpkı ve araç takviyesiyle gerçekleştirilen üreyen kuş atlası çalışmasıyla Gediz Deltası’nın üreyen kuş tipleri ve dağılımları ortaya kondu. Alanda gönüllülerin de iştirakiyle geçtiğimiz Nisan ayında başlayan Kuş Göçü İzleme Programı’nın devamı niteliğinde olan üreyen kuş atlası çalışması, 15 Haziran’da tamamlandı. Çalışma sonunda Gediz Deltası’nda üreyen her bir kuşa ilişkin üreme haritası oluşturuldu.

FLAMİNGOLARIN TÜRKİYE’DEKİ ÜREME ALANLARINDAN BİRİ

Dünya flamingo nüfusunun yaklaşık yüzde onuna mesken sahipliği yapan Gediz Deltası, birebir vakitte flamingoların Türkiye’de ürediği iki alandan birisi olma özelliği taşıyor. UNESCO Dünya Tabiat Mirası kriterlerini sağlayan Gediz Deltası’ndaki flamingo üreme adasında, her yıl 18 ila 20 bin flamingo kuluçkaya yatıyor. Bu yıl da on binlerce yavru flamingo Gediz Deltası’nda yaşama gözlerini açtı. İzmir kenti ve yaban hayatının iç içe geçtiği bir doğal alan olan Gediz Deltası, flamingoların yanı sıra zirveli pelikan, küçük kerkenez, mahmuzlu kızkuşu, kara gagalı sumru, akça cılıbıt ve kocagöz üzere kuş çeşitlerinin de ürediği bir sulak alan ekosistemi olma özelliği taşıyor.

GÖNÜLLÜLER ÇALIŞTI

Tabiat Derneği takımının yürüttüğü Gediz Deltası Üreyen Kuş Atlası çalışmaları, gönüllülerin iştirakiyle gerçekleşti. Mayıs ayında başlayan saha çalışmaları, Türkiye’nin farklı bölgelerinden gönüllülerin dayanağıyla 15 Haziran’da tamamlandı. Çalışmalara katılan gönüllüler kuş müşahedesi konusunda tecrübe kazanarak üreyen kuşlara yönelik izleme çalışmalarının nasıl gerçekleştirildiğini alanında uzman kuş gözlemcilerden öğrenme talihi yakaladı.

KUŞ CİNSİNDEKİ DEĞİŞİM GÖZLENDİ

Tabiat Derneği Biyoçeşitlilik Araştırma Koordinatörü Şafak Arslan Gediz Deltası’nda gerçekleştirdikleri üreyen kuş atlası çalışmalarına yönelik olarak şunları söyledi: “2021 yılında Gediz Deltası’nda tertipli olarak kuş izleme çalışmalarına başladık. Mayıs ayının birinci haftası itibariyle deltanın tamamında üreyen kuş atlası çalışmasını hayata geçirdik. Deltada tıpkı usulle kuş atlası çalışması en son 2006 yılında yapılmıştı. Bu çalışma sayesinde alandaki ve üreyen kuş tiplerindeki değişimi görmüş olduk. Çalışma boyunca 114 kuş cinsinin üreme süreçlerine şahitlik ettik. Bu sayı Türkiye’de üreyen kuş çeşidi sayısının üçte birinden fazla. 2006 yılında yapılan çalışmayla kıyasladığımızda kuğu, zirveli guguk, ince gagalı martı, kızıl kirazkuşu, sarıasma ve kuzgun üzere cinslerin deltada o yıllarda üremediğini lakin artık üremeye başladıklarını tespit ettik. Geçmiş çalışmalarda olduğu üzere kuşağı global ölçekte tehdit altına olan üveyik kuşunun da deltada ürediğini kayıt altına aldık. Çayır delicesi ve boz çinte üzere kuş çeşitlerinin ise artık ne yazık ki alanda üremediğini gözlemledik. Çalışmanın sonunda her bir çeşit için üreme haritası oluşturduk. Bu haritalar sayesinde deltada üreyen her bir kuşun yuvasının yeri belirlenmiş oldu. Maksadımız Gediz Deltası’na hayat olan bu alanları korumak ve devamlılığını sağlamak. Dileriz deltadaki biyolojik çeşitliliği tehdit edecek rastgele bir olumsuz projede, çalışmamız karar vericiler tarafından altlık olarak kullanılır ve kuşların ömür alanları yok edilmez. Üreyen kuş atlası çalışmasından sonra deltadaki rutin kuş izleme çalışmalarını sürdüreceğiz. Sonbahar göç devrinde de göç izleme çalışmasıyla deltadaki çalışmalarımıza devam edeceğiz.”

İKİ MİLYON YAŞINDA UNESCO DÜNYA TABİAT MİRASI ADAYI

İzmir’in Gediz Deltası’nda yapılan üreyen kuş atlası çalışmasının, deltanın UNESCO Dünya Tabiat Mirası ilan edilmesi için yürütülen süreç açısından kıymetini vurgulayan Tabiat Derneği İdare Konseyi Lideri Dicle Tuba Kılıç hususla ilgili yaptığı açıklamada: “Gediz Deltası, UNESCO’nun Dünya Tabiat Mirası kriterlerini sağlayan milletlerarası ölçekte ehemmiyete sahip bir sulak alan. Kurulduğumuz 2002 yılından beri bu eşsiz doğal alanın hiçbir ziyan görmeden yaşamaya devam etmesi için çalışmalar yürütüyoruz. Bu kapsamda yürüttüğümüz çalışmaların bir ayağını, Gediz Deltası’ndaki biyolojik çeşitliliği izlemek için gerçekleştirdiğimiz araştırmalar oluşturuyor. Gerçekleştirdiğimiz Gediz Deltası Üreyen Kuş Atlası çalışması, deltanın barındırdığı kuş çeşitliliğini ortaya koymak açısından çok bedelli. Bu çalışmayla, Gediz Deltası’nda üreyen kuşların kapsamlı bir haritası ortaya çıkmış oldu. Yaklaşık iki milyon yaşında olan Gediz Deltası, uzun yıllardır doğaseverlerin ve bilim insanlarının çalışmalarıyla korunuyor. İnanıyoruz ki yürüttüğümüz bu çalışmalar, deltanın UNESCO Dünya Tabiat Mirası ilan edilmesiyle taçlanacaktır.” dedi.