İlber Ortaylı, 2022 yılında verdiği bir röportajda, mutluluğun hem hak hem de vazife olduğunu lisana getirerek, “Kendin de memnun olacaksın, etrafındakileri de keyifli edeceksin. İnsanın misyonu de budur, hakkı da. Mızmız bir keçi olmaktan çıkman lazım. Bizim insanımız böyledir. ‘Selamünaleyküm, nasılsın’ dersin, ‘Ortalığı görüyorsun’ der çabucak. Keyfi yerindedir, söylemez (gülüyor). ‘Gel bir kahve iç’ der lakin içtiğin kahveyi de zehir eder. Tam tersine, insanın kendini de etrafını de zorluklara karşı hazır tutması, memnunluğunu diğerlerine yansıttığı üzere negatifliğini bırakması gerekir” dedi.
- İlber Ortaylı canlı yayında gözyaşlarına hakim olamadı
İLBER ORTAYLI’NIN HAYAT ÖYKÜSÜ
21 Mayıs 1947 tarihinde Avusturya’nın Bregenz kentinde dünyaya geldi. İlber Ortaylı aslen Kırım Tatarıdır.
2 yaşındayken ailesiyle birlikte Türkiye’ye göç etti. Birinci ve orta tahsilini İstanbul Avusturya Lisesi’nde tamamladı. 1965 yılında Ankara Atatürk Lisesi’nden mezun oldu.
Lisans eğitimini Ankara Üniversitesi Lisan ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih kısmında 1970 yılında tamamladı. Burada Şerif Mardin, Halil İnalcık, Mümtaz Soysal, Seha Meray, İlhan İnhisarı, Mübeccel Kıray’ın öğrencisi oldu. Ayrıyeten sınıf arkadaşları ortasında Zafer Toprak, Mehmet Ali Kılıçbay, Ümit Arslan da vardı.
Viyana Üniversitesi’nde Slav ve Doğu Avrupa lisanları hakkında tahsil gördü. Yüksek lisans çalışmasını Chicago Üniversitesinde Halil İnalcık ile yaptı. ‘Tanzimat Sonrası Mahalli İdareler’ başlıklı tezi ile Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde 1974 yılında tabip, ‘Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu’ isimli çalışmasıyla 1979 yılında birebir fakültede doçent oldu.
OXFORD’DA KONFERANSLAR VERDİ
1982 yılında üniversitelere uygulanan siyasi yaptırımlara reaksiyon olarak vazifesinden istifa etti. Bu devirde Viyana, Berlin, Paris, Princeton, Moskova, Roma, Münih, Strasbourg, Yanya, Sofya, Kiel, Cambridge, Oxford ve Tunus’ta ders, seminer ve konferanslar verdi.
1989’da Türkiye’ye dönerek profesör oldu ve 1989-2002 yılları ortasında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinin yönetim tarihi anabilim kısmının başkanlığını yaptı.
2002 yılında Galatasaray Üniversitesine, iki yıl sonra ise Bilkent Üniversitesine konuk öğretim üyesi olarak geçti. Şu anda Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve MEF Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Türk Hukuk Tarihi derslerini vermektedir. Galatasaray Üniversitesi senatosu üyesidir.
BAKANLIK DANIŞMANLIĞI YAPTI
2005 yılında Topkapı Sarayı Müzesi Müdürü oldu. Yedi yıl bu misyonda kalan Ortaylı, 2012 yılında yaş haddinden emekli oldu ve vazifesi Ayasofya Müzesi Müdürü Haluk Dursun’a devretti.
Ortaylı, Milletlerarası Osmanlı Etütleri Komitesi idare konseyi üyesi ve Avrupa İranoloji Cemiyeti ve Avusturya-Türk Bilimler Forumu üyesidir. 2018 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı bakanlık danışmanı oldu.
Tarih Vakfı ve Afet İnan ailesinin iş birliğiyle iki yılda bir verilen Afet İnan Tarih Araştırmaları Ödülü’nün 2004 yılındaki sahipleri İlber Ortaylı’nın da içinde bulunduğu heyet tarafından belirlenmiştir. 2009 yılında İzmir Kitap Fuarı’na katılmıştır. Ulusal Saraylar Daire Başkanlığının Dolmabahçe Sarayı’nda düzenlediği “Vefatının 150. yılında I. Abdülmecit ve dönemi” başlıklı memleketler arası sempozyumun açılış ve kapanış oturumlarına katılmıştır.
İLBER ORTAYLI KAÇ LİSAN BİLİYOR?
İlber Ortaylı ileri düzeyde Almanca, Rusça, İngilizce, Fransızca, İtalyanca ve Farsça ve iyi düzeyde Latince konuşabilmektedir. Katıldığı bir televizyon programında bilgisayar kullanmadığını, diğerlerinin yanlış bilgilerle biyografisini yazdığını ve bundan büyük rahatsızlık duyduğunu lisana getiren ünlü tarihçi, orta düzeyde Sırpça, Hırvatça, Boşnakça bildiği argümanlarını yalanlamıştır.
ÖZEL HAYATI
1947 doğumlu olan İlber Ortaylı, 2022 yılı prestijiyle 75 yaşında.
1981 yılında Mersin senatörü Dr. Talip Özdolay’ın kızı Ayşe Özdolay ile evlendi ve bu evlilikten Tuna isminde bir kızı oldu. Çift, 1999 yılında boşandı.
Bilgisayar ve internet kullanmayı sevmediğini beyan eden İlber Ortaylı, rastgele bir toplumsal medya sitesinde ismine açılmış hesapların hiçbirinin kendisine ilişkin olmadığını da birçok kezler açıkladı. İlber Ortaylı’nın ayrıyeten çocukluğundan beri büyük bir tutku ve itinayla biriktirdiği minyatür arabalardan oluşan büyük bir koleksiyonu var.
İlber Ortaylı 1.81 metre uzunluğunda, 109 kilo ve ikizler burcu.
Toplumsal paylaşım sitesi Instagram’da @ilberortayli, Twitter’da @ILBERORTAYLIGSU, Facebook’ta @OrtayliIlber kullanıcı ismiyle yer alıyor.
TELEVİZYON PROGRAMLARINA KONUK OLDU
2004 yılında TRT 2’de başlayıp TRT Türk’te hafta sonları yayınlanan ‘İlber Ortaylı ile’ isimli belgesel programını sundu. NTV’de ‘İlber Ortaylı ile Tarih Dersleri’ programıyla ekranlara geldi. Bloomberg HT kanalında ‘İlber Ortaylı ile Vakit Kaybolmaz’ isimli bir program hazırladı. NTV’de 5 Kasım 2012 ile 11 Mart 2013 tarihleri ortasında gazeteci-yazar Mehmet Barlas ile birlikte ‘Her Zaman’ isimli bir tarih programı yaptı.
2000’li yıllarda ‘Milliyet’ gazetesinde, aylık ‘Atlas Tarih’ ve üç aylık ‘Doğu Batı’ mecmualarında makaleler yazdı. Bir devir yayınlanan ‘Popüler Tarih’ ve ‘Tarih ve Toplum’ mecmualarında, ‘Habertürk’ gazetesinin ‘Habertürk Tarih’ ekinde de yazıları yayımlandı.
‘Milliyet Sanat’ mecmuasına verdiği bir mülakatta, kitaplığında 30 bin civarında kitabı olduğunu ve bunların 5 binini Galatasaray Üniversitesi’ne bağışladığını söz etti.
BİRÇOK MÜKAFATA LAYIK GÖRÜLDÜ
İlber Ortaylı, ‘Osmanlı Tarihinde Aile’ isimli yapıtının yanı sıra, tarih alanında 1970’li yılların başlarından itibaren yaptığı çalışmaları, yayınladığı makale ve kitapları, tarih biliminin yaygınlaştırılması eforları, tarihi her yaştan Türk insanına sevdirme konusundaki faaliyetleri, yurt dışındaki bilimsel aktiflikleri ve Türk tarihçiliğinin memleketler arası alanda değerli bir ismi olması da göz önüne alınarak tarih kolunda 2001 Aydın Doğan Ödülü’ne layık bulundu.
2006 yılında İtalya’da Lazio bölge idaresinin başlattığı ve her yıl devam etmesi öngörülen Akdeniz Şenliği’nde, toplumsal ve kültürel tarih alanındaki ‘Avrupa ile Akdeniz Ortasında Lazio’ mükafatı İlber Ortaylı’ya verildi.
2007 yılında Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin imzasıyla Rusya tarafından Rus lisanını ve kültürel mirasını yayan, ülkelerin ve halkların birbirlerine yaklaşmasını sağlayan şahıslara verilen Puşkin Madalyası’na Türkiye’den İlber Ortaylı layık görüldü.
İLBER ORTAYLI’NIN MUSTAFA KEMAL ATATÜRK İLE İLGİLİ KELAMLARI
2021 yılında gazeteci Ruhat Mengi’nin sorularını yanıtlayan İlber Ortaylı, periyodun Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alim’in, “Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında, Türkiye’nin fakir olduğu yıllarda Atatürk Çankaya Köşkü’nü yaptırmış” kelamlarını şöyle kıymetlendirdi:
“Bu bireyler devamlı Atatürk bölümüyle yarışacaklarını sanarak çıkmasınlar, o öteki bir evre ve çok büyük adamların periyoduydu. Bırakın, bu türlü siyaset olmaz, bu türlü karşılaştırma olmaz. Yüz sene evveli ile nasıl karşılaştırılabilir? Yüz sene evveli ile kim yarışa çıkıyor?
Atatürk uzun mühlet bir bağ köşkünde yaşadı, bugün müzedir. Meclis periyodu dahil, Meclis’ten sonra da çok uzun vakit burada oturdu 1920’lerin sonunda Çankaya Köşkü yapıldı. Bugünkü valilere Çankaya Köşkü üzere rezidanslar yapılıyor, büyükelçilikler de tıpkı halde. Vatanı kurtaran Atatürk’ün köşkünü bugün valiler beğenmiyor. Ne yapıyorsanız yapın, bir dönemle bir evre, Kemalist zamanla bu bölüm mukayese edilmez, bu çok yanlıştır.
Şayet zihniyetinize bu yerleşirse herkes bunun ziyanını çeker, çok açık ve net. Kemalist evre çok kıymetli bir devrandır. Münasebetiyle bu mukayeseden vazgeçelim. Mustafa Kemal Atatürk tüm önderler ortasında müstesna bir yere sahip, unutulmayan bir başkandır, tartışılamaz.
Birtakım aydınlar da bu kümeye giriyor, suçsuz bir hareket kabul edilemez. Bugünün dünya demokrasisinde herkes bu türlü şeyleri yapabilir, bir şey söyleyemeyiz fakat bir şey söyleyemeyiz demek o mavalları motamot yutmak manasına gelmez.
Batı demokrasisinin kurallarını benimsemek kadar Batı demokrasisinin denetim kurallarını da benimsemek gerekir. Dünyada kelam kadar kuvvetli bir silah yoktur, saçma bir kelama yanlışsız kelamla karşılık verilir, yanlışsız seslerin çıkması gerekir.”
