Gitgide diktatörleşen, gırtlağına kadar yolsuzluğa batmış Salih idaresine karşı var olan hoşnutsuzluk 2011’de patlak veren Arap Baharı’nda doruğa çıktı. Devrilmesi uzun sürmedi, yapıp ettiklerine ait rastgele bir soruşturmaya uğramama garantisini aldıktan sonra 2012’de vazifesini bıraktı. ABD’nin takviyesine sahip Suudi merkezli Körfez İşbirliği Konseyi”nin (KİK) teşebbüsleriyle yerine yardımcısı Mansur Haydi getirildi. Yemen’i çıkarlarına nazaran tasarlamak isteyen büyük güçler halkın isyanını dindirmek için Salih’i istifa ettirip yerine Hadi’yi getirerek işlerini yarım bırakmamış oldular. KİK’in başını çektiği, BM’nin desteklediği Ulusal Diyalog Konferansı (NDC), 2013’de Yemen’deki çabucak her kısma uygun bir anayasa formüle etmek için 565 delege ile toplandı. Fakat güç dağıtımıyla ilgili uyuşmazlıklar nedeniyle başarılı olamadan dağıldı konferans.
Haydi bir kuklaydı elbette. Her kukla üzere, Yemen’e ekonomik ıslahatlar yapması için 550 milyon dolarlık kredi veren Memleketler arası Para Fonu’nun (IMF) dediklerini yapmak zorundaydı. IMF’nin isteklerinden biri yakıttaki sübvansiyonları (devlet yardımları) kaldırmasıydı. Haydi, 2014’de istenileni yaptı. İşte burada Husilerin, Ensarullah’ın devreye daha fazla girdiğini görüyoruz. Hükümete yönelik tenkitleri yalnızca kendi bağlı oldukları mezhep taraftarlarının değil, farklı mezhepten, kabilden binlerce insanın takviyesinin almıştı Husiler.
İsmini Husi aşiretine mensup dini bir önderden alan fakat kendilerini Ensarullah olarak isimlendiren Husi hareketi 1980’lerin sonunda kuzey Yemen’deki Zeydi Şiiler ortasında dini/kültürel canlanmanın bir sözü olarak ortaya çıktı. Zeydiler, çoğunluğu Sünni Müslüman olan ülkede bir azınlıktır lakin Sünnilere en yakın Şii topluluğudur. Ülke siyasetinde 2003’ten sonra etkin hale geldiler. Devlet Lideri Ali Abdullah Salih’e ABD öncülüğündeki emperyal güçlerin Irak saldırısına takviye verdiği için başkaldırdılar. Fakat Salih istifa ettikten sonra onunla “taktiksel” bir ittifak gerçekleştirdiler. Bundan maksat Hadi’nin B takviyesini gerisine almış olan hükümetine karşı çıkarken müttefik muhtaçlığını gidermekti. Husilerin de büyük takviyesi ile Salih Yemen güvenlik güçlerinin yanı sıra aşiret ağaların ile siyasi kurumların da takviyesini kazandı. Fakat Salih bir müddet sonra Suudi öncülüğündeki işgal güçlerini destekleyince 2017’de Husiler tarafından öldürüldü.
MÜSLÜMAN KARDEŞLER HUSİLERE KARŞI
Hükümet zıtlıkları hiç de mezhep temelli olmayan, ülkede birliği savunan, yolsuzluklara karşı duran Husilerin karşısına Müslüman Kardeşler irtibatlı El Islah Partisi çıktı/çıkarıldı. Fakat muazzam bir halk dayanağına sahip olan Husiler 2014’ün sonlarına gerçek başşehir Sanaa’nın kontrolünü/denetimini büyük ölçüde ele geçirdiler. Bir BM barış mutabakatı ile de başşehrin denetimini sağlamlaştırdılar. Akabinde ülkenin güneyine hakikat inmeye başladılar. Daha fazla dayanamayacağını anlayarak Ocak 2015’te istifa eden Cumhurbaşkanı Haydi Suudi Arabistan’a kaçtı.
Suudi Arabistan’ın müdahalesi de bu süreçte başladı. Suudi Arabistan, Sünni çoğunluktaki Arap devletlerinden yani Bahreyn, Mısır, Ürdün, Kuveyt, Fas, Katar, Sudan, Birleşik Arap Emirlikleri’nde oluşan bir ittifakla Yemen’e saldırdı. İtttifak’a 2018 yılında Eritre ile Pakistan da katıldı. Emel Husileri geriletmek, Sanaa’dan atmak, elbette Hadi’yi de yine işbaşına getirmekti. Bu nedenle müttefikleriyle birlikte büyük bir hava saldırısı başlattı. Husilerin Yemen’deki egemenliğini güney sonlarında bir güvensizlik kaynağı olarak kıymetlendiriyor Suudi idaresi.
HUSİLER İRAN TAKVİYELİ Mİ?
Husiler ile İran Şii inanç sisteminin farklı kollarına mensuplar. Hasebiyle sanıldığı üzere yüzde yüz bir dayanak alıyor değiller İran’dan. Lakin İran’ın genel politik duruşuna uygun bir durumda olduğu için elbette manevi takviyesini almış durumdalar. İran bölgede ABD/Suudi hakimiyetine karşılar. Husiler de birebir güçlerin desteklediği Haydi hükümetine. Ortak jeopolitik çıkarları var yani. Lakin buna karşın İran’ın Husilere silah yağdırdığı argümanı da son derece temelsiz, zira Yemen havadan, karadan, denizden abluka altında. Birkaç tüfekten değil, yüzlerce ağır silahtan kelam ediyoruz. Nasıl sokulur ülkeye epey silah? Lakin Cumhurbaşkanı Haydi, hem İran’ı hem de Lübnan Hizbullahı’nı Husilere yardım etmekle suçluyor sık sık.
Yemen’de mezhep kaynaklı çatışma üzere gösterilmeye çalışsa da bu gerçeğin çok az değerli bir kısmını oluşturuyor. Orada asıl sorun yaratanlar, bugün Suudi işgaline takviye veren ülkeler; yani ABD, Fransa, İngiltere, Almanya. Bab al-Mandeb boğazından her gün 5 milyon varil petrol geçişi yapılıyor, Avrupa’ya, ABD’ye. Petrolün kürese çapta nakliyesi için yaşamsal bir değeri var Bab al-Mandeb’in. İsmi geçen devletlerin kendileriyle “iyi geçinecek idarelere ihtiyacı var Yemen’de. Oya mezhepçi olarak suçladıkları Ensarullah (Husiler) Sünni ya da Şii hangi ülke emperyalizmin saldırısına uğruyorsa ona dayanak veriyor. Irak işgaline de karşı çıkmışlar, işgal, destekleyen Salih idaresine başkaldırmışlardı. Münasebetiyle Ensarullah’ın Yemen’i yönetmesine asla razı olmaz bu ülkeler. Ayrıyeten Ensarullah’ın birçok önde gelen mensubu birleşmeden evvelki sosyalist Güney Yemen’de idari vazifeler almış, eşitlikçi siyasetler üreten hükümetlerde devlet yönetme tecrübesi edinişlerdi bir epey. Sosyalist bir geleneğin izlerini taşıdığından, olaylara dar mezhepçi yaklaşmamaktadır. Emperyal güçler Ensarullah’ın bu tavrını görünmez kılmak için mezhep kartını –Yemen’de de- oynuyor.
SÜRECEK
Cumhuriyet
