Kaybedilen saatler ve ortadan yok olan uyuşturucular. Mafya borçları ve CIA’in vefat listeleri. Polis nezareti ve kuşkulu tanıklıklar. Her süperstar trajedisi sorulara ve komplo teorilerine yol açar lakin berbat ünlü 27’ler kulübüne 50 yıl evvel bugün (18 Eylül) katılan Jimi Hendrix’in vefatı hâlâ tartışmalara boğulmuş durumda.
Ona yakın kimi isimler vefatının intihar, kimileri fecî bir kaza olduğunu, kimileri da onun yeraltı dünyasından figürler ya da kapalı servis casusları tarafından öldürüldüğünü argüman etmekte. 18 Eylül 1970’te yaşanan hadiseler sonsuza dek baş karıştıran kızıl bir pusun içinde kaldı.
Kuşku götürmeyen şeyse onun üstün yeteneği. 1970’e kadar, Hendrix’in üç stüdyo albümü olan Are You Experienced (1967), Axis: Bold as Love (1968) ve Electric Ladyland (1968) Seattle doğumlu gitar kahramanını yalnızca 4 yıllık bir vakit diliminde 1960’ların karşı kültür devrinde merkezi ve tesirli bir figür olarak konumlandırmıştı.
Pek çok taklitçisi havalı maço bir tarzı, onun şık ‘dandy’ estetiğine tercih etse de Hendrix’in ham kentsel cazın saykodelik ve funkla buluştuğu, Cream’in sesini kesen şimşekten bir ok üzere gitar çalışıyla dolu plakları gelecek olan hard rock’ın potasıydı. Onun totemik, çatışmacı şovmenlik hüneri (Woodstock’taki savaşta yara almış “Star Spangled Banner” ve Monterey’deki yanan gitar gibi) o periyodun kimi dönüm noktalarını oluşturdu.
Birebir vakitte, 1970 yazının sonlarında onu tehlikeli bir değişime sürükleyen hazcılık ve aşırılık eğilimleri bulunuyordu. Çok sayıda kız arkadaşı vardı, uyuşturucu kullanma kapasitesi lisana düşmüştü, ruh hali bilhassa de çok içtiği vakit öngörülemez ve şiddetliydi. Meseleler peşini bırakmadı.
Evvelki yıl, New York’taki bir gece kulübünde uyuşturucu alırken alt seviyedeki mafya tarafından kaçırılmış ve sırf çete önderinin buyruklarıyla ziyan görmeden özgür bırakılmıştı. Jimi Hendrix Experience kümesinin dağılmasıyla birlikte büyük şenlik gösterileri uyuşturucu kullanımıyla gölgelendi. Sıhhati bozuldu.
Hendrix’i tükenmişliğin eşiğine getirene dek çalıştıran ve gitaristin mali durumunun kaydını en iyi ihtimalle şeffaf olmayan bir halde tutan denetimci ve çete kontaklı menajeri Michael Jeffery’le iş bağı çöküşün eşiğindeydi. Arkadaşlarına ve gazetecilere kendisini hedefsiz hissettiğini, izlendiğini ve etrafındaki kimseye güvenemeyeceğini söylüyordu.
Kadercilik hissi çökmüştü. 1969’da Fas’a yaptığı bir seyahatte, bir falcı tarot falı bakarken vefat kartını çektiğinde, Hendrix bu kestirimi ciddiye aldı. Bir arkadaşına, “30 yaşından evvel öleceğim” dedi. Son yılında kalan aylarını saymaya başladı ve vefatından iki gün evvel, Eric Burdon’un kümesi War’da planlanan halde konuk sanatçı olarak çalamayacak kadar alkollüyken, Sharon Lawrence isimli gazeteci arkadaşıyla Ronnie Scott’un Soho’daki caz kulübünde karşılaştı ve ona “Ölmek üzereyim” dedi.
Son haftaları bir çılgınlık ve talihsizlik düğümüydü. Isle of Wight Festival’daki 600 bin kişilik güçlü kalabalık onun son gerçek efsanevi performansını yakaladığı için şanslıydı zira bundan sonraki Avrupa çeşidi devamlı bir keskin düşüştü. İsveç’in Göteborg kentine bir şov için gelen Hendrix, evvelki yıl bir Stockholm gösterisinden sonra oğlu James’in babasının Jimi olduğu konusunda ısrar eden eski öğrenci Eva Sundquist tarafından karşılandı. (Bu Hendrix’e yönelik ikinci babalık teziydi.) O geceki gösteri tam bir karmaşaydı. Kafayı bulan Hendrix solo performansın ortasında müzikleri unutuyordu ve başka müziklere savruluyordu. Danimarka’daki bir sonraki konserinde ateşten muzdaripti, sahneye çıkmasına Danimarkalı model ve oyuncu olan yeni nişanlısı Kirsten Nefer’in yardım etmesi gerekmişti ve yalnızca üç müzik çalabilmişti. 6 Eylül’de Almanya’daki Fehmarn Adası’nda bulunan Open Air Love&Peace Festivali’ndeki son gösterisi hiç de aşk dolu ve barışçıl değildi. Bir fırtına, Hendrix’in bir evvelki gece planlanan vakitte çalmasını engelledi. Sonunda sahneye çıktığı vakit yuhalandı ve onunla dalga geçildi. Setinin sonunda, yakan ve yağmalayan bir taşkınlıkla Hells Angels güvenliği, sahneye ateşe vermek için saldırdı ve bir rodiyi bacağından vurdu.
Londra’ya dönüp kalan randevularını iptal eden Hendrix etrafındaki takviye ağının çöktüğünü süratle gördü. Nefer’in sinema setine geri dönmesi gerekiyordu. Woodstock ve 1970 çeşidinde Hendrix’le bir arada çalan en önemli koruyucusu basçı Billy Cox Göteborg gösterisinde LSD katılmış kokteyl içmişti, zehirlendiğine dair paranoyak sanrılar görüyordu ve Amerika’ya geri uçtu. Yeni bir Hendrix kitabı olan Wild Thing: The Short, Spellbinding Life of Jimi Hendrix (Vahşi Şey: Jimi Hendrix’in Kısa ve Büyüleyici Hayatı) isimli biyografinin muharriri Philip Norman, “Eğer Billy Cox onun etrafında olsaydı, bunların hiçbiri yaşanmazdı. Kendini tüketmişti ve Avrupa genelinde yaptığı bu dehşetli cinsten ötürü büsbütün yıprandı” diyor.
Hendrix, Londra’da bağlarını keserek oradan oraya savruldu. Arkadaşları ve eski aşkları onu solgun, zayıf ve yorgun bir biçimde King’s Road’da alışveriş yaparken, sanat sinemasına giderken, sahneye son sefer çıkarken (Ronnie Scott’ın kulübünde Burdon’ın War’ıyla ikinci denemesinde) ya da gizlice Jeffrey’le mukavelesinden kendisini en iyi formda nasıl kurtarabileceğini tartışırken gördü. Ancak Nefer’in yokluğunda son üç gününün büyük kısmını evvelki yıl Düsseldorf’da ve Londra’da kısa kaçamaklar yaşadığı 25 yaşındaki eski Alman buz patencisi Monika Dannemann’la geçirdi. Daha sonra Danneman, birbirlerine derinden aşık olduklarını ve evlilik planlarının yolda olduğunu sav edecekti.
Norman “O, hayranlık duyduğu objeye nitekim ziyan verebilecek takıntılı bir hayran üzere görünüyordu. Hendrix’le nişanlı olduğu ve onun hayatının aşkı olduğu argümanı çok sorgulanabilir görünüyordu” diyor.
Öbürleri daha sert bir fotoğraf çiziyor. 17 Eylül’de, Hendrix’in hayatta olduğu son gün, çift Muhafazakar Parti Milletvekili Arthur Vere Harvey’in sigortacı oğlu Philip Harvey tarafından trafikte tesadüf sonucu görüldü ve Harvey’in iyi döşenmiş dairesine içki içmek için davet edildi. Burada Dannemann, Harvey’nin iki flörtöz bayan arkadaşına ilgi göstermeye başlayan Hendrix’i avluda yarım saat boyunca azarladı. Samarkand’da gece geç saatteki yemekten sonra, 01.45’te Dannemann, Hendrix’i müzik yayıncısı Pete Kameron’ın konutundaki bir partiye götürdü. Dannemann davetli değildi (Hendrix’in başka kız arkadaşlarından birisi, Devon Wilson, orada olacaktı) ve gece 3’te onu almaya geldiğinde Dannemann “onu rahat bırakması için” pencereden azarlandı.
Takip eden saatler, neredeyse tüm görgü şahitlerinin tabirlerinin vakitle değişmesiyle bahse dair gerçeklerin unutulup gitmesi sonucu gizemini koruyor. Dannemann’a nazaran, o ve Hendrix Samarkand’a geri döndüler ve 07.15’e kadar uyanık kalıp konuştular ya da öbür tabirlere nazaran tartışmaya devam ettiler. Evvelki aylarda uyumak için sıkça gayret etmiş, bazen günlerce uyuyamamış Hendrix, Kameron’un partisinde “brown bomber” (kahverengi bombacı) denen bir amfetamin hapı kullanmıştı ve Dannemann’a alabileceği sakinleştiricisi olup olmadığını sormuştu.
O da her tableti paten mesleğini engelleyen sakatlığını hafifletmek için iki doz içeren Vesparax isimli güçlü Alman uyku hapını Hendrix’e verdi. Hendrix’in kaç tablet aldığı bilinmiyor. Folk müzikçisi arkadaşı Buzzy Linhart’a nazaran vefatından bir gün evvel Hendrix günlerce uyanık kalmaktan şikâyet etmişti ve New York’taki bir hekim onun bu çeşit ilaçlara toleransını düşünerek sıradan uyku haplarından üç doz almasını tavsiye etmişti. Çok daha güçlü Vesparax’ın üç ya da dört çift dozu onun zayıflamış durumunda tehlikeli olurdu. Dannemann 9 tane almış olabileceğine inanıyordu.
Dannemann’ın sonraki sabahla ilgili zamanlamalar ve hadiselerle ilgili hikayesi geçen yıllarda bir düzineden fazla defa değişti ve tutarsızlıkla delik deşik edildi. Kimilerine nazaran sabah 9 civarında, kimilerinde 10.20’de yahut 11’e yanlışsız uyandı. En genel kabul gören beyanında Hendrix’i “uyurken” bulup sigara için dışarı çıktı. Döndüğünde ağzının etrafında kusmuk olduğunu fark etti ve onu uyandıramadı.
Dannemann, Hendrix’in Harley Sokağı’ndaki hekiminin numarasını bulma umuduyla, geceyi Eric Burdon’la Hotel Russell’da geçiren arkadaşı Alvenia Bridges’i aradı. Bridges, Hendrix’in bayıldığını ve kustuğunu söyleyen Dannemann’ın kendini kaybetmiş durumda olduğunu argüman edecekti. Boğulmasını önlemek için onu aykırı çevirmesini tavsiye etti lakin Dannemann bunu yapmayı beceremedi. Burdon’ın kıssası de vakitle değişecekti lakin o Dannemann’ın, Bridges’i aradıktan sonra sigara almak için dışarı çıktığını, odayı dolduran uyuşturucu teçhizatlarından endişelendiği ve Hendrix’in hastane yatağında kelepçeli biçimde iyi hissederek uyanıp kızmasından korktuğu için ikinci telefon görüşmesinde ambulansı araması için ikna edilmesi gerektiğini çeşitli hallerde sav etti.
Sonunda ambulans 11.18’de çağrıldı; Samarkand’a, Dannemann’ın kalktığını sav ettiği en erken saatten iki saat sonra 11.27’de ulaştı. Ortadaki mühletin ayrıntıları en iyi ihtimalle karmaşık. Burdon hadise yerine kimi beyanlarına nazaran Hendrix hâlâ oradayken, kimilerindeyse ambulans tam ayrılırken gitti. Hendrix’in uzun vadeli kız arkadaşı ve Foxy Lady müziğinin ilham kaynağı Kathy Etchingham’a “Oraya vardığım zaman… Sanırım Jimi’yi yatakta gördüm” dedi. “Bilirsin, bakmak istemedim. Dağınıklığa bakmak istemedim. Daha evvel orada olmalıydık. Gitarları dışarı çıkardık. Uyuşturucuları oradan dışarı çıkardık…”
Bir noktada ya ambulans varmadan ya da öğlenden sonra polis Dannemann’la görüşmeye gelmeden evvel Burdon, çeşitli sahne vazifelileri ve yardımcıların da dahil olduğu bir küme Samarkand’da bir paklık yaptı. Terry “The Pill (Hap)” Slater, kamuya açık bir bahçeye uyuşturucuları gömerken polis tarafından sinemaya alındı. (Bir sonraki gün onlar için geri döndüğünde, kayıplardı.) Bu durum, paklığın günün ilerleyen saatlerinde, polisin Samarkand’ı potansiyel bir kabahat mahalli olarak belirlemesinden sonra gerçekleşmiş olabileceğine işaret ediyor. Yeniden de Etchingham’ın Through Gypsy Eyes (Çingene Gözlerinden) kitabına nazaran, Slater Hendrix’i yatakta “bitkin” gördüğünü hatırladı ve Burdon’ın kendisinin Samarkand’a otomobillerin üstünde hala sabah çiyi varken geldiğine dair argümanı Philip Norman’ın Burdon ve arkadaşlarının daireyi ambulansı çağırmadan evvel, Hendrix’e hâlâ yardım edilebilecekken temizlediklerine inanmasına neden oldu.
Norman, “Çok hoş bir pastırma yazıydı bu yüzden bu sabahın erken saatlerinde, şafakta olurdu” diyor. “Kayıtların gösterdiği üzere sabah 11’e kadar ambulans çağrılmadı. İnsanların bodrum katındaki bu otel odasına gitmesiyle onun ambulansla hastaneye götürülmesi ortasında birkaç kayıp saat vardı. Yine hayata döndürülüp kurtarılabileceği pek açık olan birkaç saat geçti. Bunun yerine orada uyuşturucudan kurtulan ve ona yardım etmek için hiçbir şey yapmayıp etrafında panikleyen beşerler vardı.”
Hendrix’i tedavi eden sıhhat takımlarının bile raporlarında çelişkiler vardı. Ambulans takımı daireyi boş, Hendrix’i reaksiyonsuz bulduklarını; boğazının kusmukla büsbütün tıkandığını bildirdi. Takımdan Reginald Jones, Etchingham’a “Onu canlandırmaya çalıştık fakat yapamadık” dedi. “Kusmuk büsbütün kurumuştu. Uzun bir müddettir orada yatıyor olmalıydı. Kalp atışı yoktu. Rengi maviydi, nefes almıyordu ve ışığa ya da acıya reaksiyon vermiyordu.”
Bununla birlikte, 1993’te eski bir Sussex polis şefi Dennis Deva tarafından yürütülen gayriresmi bir soruşturma, Hendrix’in St Mary Abbot‘s (doğrudan morga gönderilmek yerine tekrar canlandırma odasına çabukla götürüldüğü) hastanesine gelişinde, zar güç da olsa hâlâ hayatta olabileceğini ya da ambulansta öldüğünü öne sürdü. O gün Hendrix’e bakan nöbetçi asistan hekim Dr. John Bannister, onun saatlerdir meyyit olduğuna inanıyordu lakin her tarafının kırmızı şarapla kaplı olduğunu sav edecekti. Bannister’ın şu kelamları 2009’da The Times’da alıntılandı: “Üzerindeki şarap ölçüsü sıra dışıydı. Yalnızca saçı ve gömleği değil ciğerleri ve midesi de tümüyle şarapla doluydu. İçinden çıkarmaya çalıştık ve kabarmaya devam etti. Nitekim büyük ölçüde kırmızı şarapla boğulmuştu.”
Hendrix’in otopsisi, sol akciğerinde 400 ml “serbest sıvı” olduğunu bildirmesine karşın ciğerlerinde ya da midesinde şaraptan bahsetmedi ve kan sirkülasyonunda az ölçüde alkol olduğunu belirtti. Mevt raporunda, “uyku hapı zehirlenmesinden ötürü kusmuk teneffüsü” vefat nedeni olarak gösterildi. Lakin Hendrix’in vefatına dair neredeyse her açıklamanın tutarsız doğasıyla birleşen bu tıp ayrıntılar, hayali cinayet ve suikast planı teorilerinin kök salmasına yol açtı. Kesinlikle, haklı nedenleri olan birtakım beşerler ve kurumlar vardı. FBI’ın ilham veren siyahi figürleri etkisiz hale getirmek için tasarlanan Cointelpro (Karşı İstihbarat Programı) operasyonunun Hendrix hakkında evrakları vardı ve ismi CIA tarafından MHCHAOS ismi verilen bir izleme programının modülü olarak Amerika’nın en yıkıcı figürleri ortasında listelenmişti.
Norman, “Erkek kardeşine (Leon) nazaran Hendrix, 11 Eylül’den sonraki Usame bin Ladin’le tıpkı düzeydeki bir listedeydi” diyor. “1970’lerin başında, çok paranoyanın yaşandığı bir vakitte tehdit olarak gördükleri insanları toplamak ve kamplara koymak için bu acil durum planları varken, Hendrix’in Amerikan hükümeti tarafından tehdit olarak görülüp öldürülmüş olabileceğine dair inandırıcı sebepler vardı. O, Kara Panterler üzere radikal siyahi kümelerle alaka kurmaya başlamıştı… ve bu hükümeti ya da CIA’i çılgına çevirirdi zira onun beyaz dinleyiciler üzerinde büyük tesiri vardı.”
Yeraltı dünyasından tetikçilerin öyküleri de ortaya çıktı. 1975’te Dannemann bir röportajda, Hendrix’in gangsterler tarafından öldürüldüğünü sav etti. Biyografi muharriri Caesar Glebbeek’e “Zehirlendiğine ve sahiden öldürüldüğüne inanıyorum” dedi. “Bütün bunların ardında sahiden bir şeyler ve bütün bu şeylerin ardında çok güçlü bir küme var. Bence bu mafya.” Daha sonra 2009’da The Animals’a bir sefer rodilik yapan James “Tappy” Wright, Jeffery’nin 1973’te bir uçak kazasında ölmeden evvel, Jimi’nin kiralık katil tarafından öldürüldüğünü kendisine sarhoşken itiraf ettiğini sav eden bir anı yayımladı. Wright’ın doğruladığı üzere menajerin mafyaya 45 bin dolar borcu vardı ve Hendrix’in onunla bağlarını koparmaya hazırlanmasından korktuğu için Hendrix ismine imzaladığı 2 milyon dolarlık hayat sigortası poliçesinden para kazanmaya çalışmaktan diğer dermanı kalmamıştı. Wright’ın açıklamasına nazaran, Jeffrey o gece onu boğması için kuzeyden birtakım makûs adamları tuttuğunu itiraf etti.
Norman “Bunun sahiden aslı astarı yok zira o asıl menajerlik mukavelesi sona erdikten sonra da bu dehşetli menajere bağlı kalmaya devam edecekti” diyor. Aslında Jeffrey, Hendrix’in 1970’li yıllardaki albüm avanslarından ve gelirlerinden değerli ölçüde para kazanmaya devam edecekti ve Hendrix’in ABD’li menajeri Bob Levine’e nazaran aslında onun plak şirketi Warner Brothers tarafından alınan sigorta tazminatından hiçbir vakit tek kuruş kazanmadı.
2011’de Levine, musicradar.com’a Wright’ın kitabını satmak için öyküyü uydurduğunu özel olarak itiraf ettiğini söyledi. “Jimi Hendrix öldürülmedi. Her şey koca bir palavra. Tappy’ye ‘Bu kıssayı uydurarak ne yapıyorsun? Yani kitaplarını satmak istiyorsun. Neden bu türlü palavraları basmak zorundasın?’ dedim. O da bana dedi ki ‘Peki, kim bana karşı çıkacak? Herkes öldü, herkes gitti. Chas Chandler (Hendrix’in eş menajeri), Michael Jeffery, Mitch Mitchell (Jimi Hendrix Experience’ın bateristi), Noel Redding (Experience gitaristi). Hepsi gitti. Kimse yazdıklarımı sorgulayamaz.’”
Kırmızı şarabın varlığına dair mevcut en uygun açıklama 2005’te Jimi Hendrix: The Man, the Magic, the Truth (Jimi Hendrix: Adam, Büyü, Gerçek) kitabını yazan Sharon Lawrance’dan geldi. 1996’daki bir telefon konuşmasında direkt Dannemann’a Hendrix’in boğazına şarap döküp dökmediğini sormuştu. Dannemann’ın karşılığının “Her şey dağınıktı. O darmadağınıktı. Yardımcı olacağını düşündüm” olduğunu sav etti. Lawrance, Hendrix’in vefatının intihar olduğuna ikna olmuştu.
Öbür yandan Norman bunun trajediye dönüşen bir baş karışıklığı ve tedbirsizlik hadisesi olduğuna inanıyor. “Kazara çok fazla hap kullanmanın ve ona yardım edilebileceği vakit yardım edilmemesinin daha olağan bir açıklama olduğunu düşünüyorum” diyor. “Sanırım aklı yerinde değildi. Başı hoş değildi ve pek sarhoş da değildi lakin yalnızca biraz başı karışmıştı ve aldığını sandığı dozun iki katını aldı. Uzun vakit sonra diğer bir uzman, Hendrix’in aldığı tek dozun bile onun işini bitirebileceği kadar perişan durumda olduğunu söyledi zira sıhhat durumu çok berbattı… O vakitler fizikî olarak büsbütün bitkin durumdaydı ve Londra ona kelamda kıymet veren ve ona karşı bir çeşit sorumluluğu olan beşerlerle doluydu. Lakin hiçbiri onu bu önlenebilir trajik mevtten kurtaracak üzere görünmüyordu.”
Dannemann’ın 1996’daki intiharıyla, Hendrix’in son saatlerine dair gerçekler onu büyük ihtimalle mezara kadar takip etti. Hendrix’in kendisi üzere vefatı de bir bilmece; rock’n roll kültürünün söylentilerle, rivayetlerle, palavralarla ve efsanelerle gölgelenmiş erişilmez bir özü olarak kaldı. Lakin onun cevheri, ihtişamı, tutkusu, meydan okuması ve ustalığı en iyi müziği günümüze dek getiriyor ve ona ilham veriyor. Bu manada, o hâlâ orada bir yerlerde gökyüzünü öpüyor.
Kaynak: Independent Türkçe
Cumhuriyet
