Getty Images

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) takviyesiyle hazırlanan kapsamlı bir araştırma, Türkiye’de Covid-19 krizinin toplumsal cinsiyete dayalı iş kısmı üzerinde değişikliklere neden olduğunu ortaya koydu.

Araştırmaya nazaran salgın devrinde bayanların hem hane içi fiyatsız alanda hem de fiyatlı çalışma alanında çalışma saatleri ve iş yükü arttı. Birebir devirde erkeklerin toplam ortalama günlük iş yükü ise azaldı.

Mayıs ayında salgın nedeniyle meskende kalma sürecinde gerçekleştirilen anket, okulların kapanması, çocuk, yaşlı ve hasta bakım muhtaçlıklarının artması, mal ve hizmetlere erişimde ortaya çıkan zorluklar nedeniyle “hane içi üretim ve bakım” emeğine eşi görülmemiş bir artış olduğunu ve bu talep artışına karşılık veren temel aktörün bayanlar olduğunu gösteriyor.

UNDP takviyeli araştırma notu, KONDA’nın global salgın anketindeki vakit kullanımına ait sorulara verilen karşılıkların, İstanbul Teknik Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi’nden iki bilim bayanı (İpek İlkkaracan ve Emel Memiş) tarafından hazırlanan ve daha sonra detaylı bir rapor halinde yayımlanacak olan tahliline dayanıyor.

Fiyatlı emek alanında farklılıklar

Araştırmada koronavirüs krizinin nüfusun kıymetli bir kısmı açısından istihdam sorunu yarattığı ve çok insanın iş ve gelir kaybına uğradığı aktarılıyor.

Araştırmaya nazaran salgın nedeniyle toplam iş ve gelir kaybı yaşadığını belirtenlerin oranı erkeklerde yüzde 54, bayanlarda yüzde 32. Hasebiyle erkeklerin toplam iş ve gelir kaybı bayanlara kıyasla neredeyse iki kat daha yüksek görünüyor.

Ama, sayılar salgın öncesinde “istihdam edilen” bölümle sonlandırıldığında bayanların istihdam süreçlerinde daha yüksek bir riskle karşı karşıya kaldıkları kaydediliyor.

Yani salgın öncesi fiyatlı bir işte çalışanlar bölüme bakıldığında, bayanların yüzde 31’inin, erkeklerin ise yüze 18’inin işten çıkarıldığı, bayanların istihdam ya da gelir kaybı riskinin çok daha yüksek olduğu görülüyor.

Araştırmaya nazaran, birebir periyotta yeniden bayanların erkeklere nazaran fiyatlı müsaade hakkından da daha hudutlu yararlanabildikleri ve bayanların salgın devrinde konuttan çalışmaya geçme mümkünlüğünün erkeklere nazaran iki kaç fazla olduğu ortaya çıkıyor.

Getty Images

Fiyatsız mesken emeğindeki ve toplam iş yükündeki artışlar

UNDP araştırma notunda, salgın devrinde duyuru edilen konutta kalma önlemleri nedeniyle gerek erkeklerin gerekse bayanların fiyatsız iş yükünün arttığı lakin bayanların, erkeklerin neredeyse 4 katı daha fazla fiyatsız emek harcayarak bu yükün kıymetli bir kısmını omuzlarında taşıdığı kaydediliyor.

Araştırmaya nazaran salgın periyodunda artan fiyatsız iş yükü bayanlar için günde 2,9 saatten 4,5 saate, erkekler için günde 0,3 saatten 1,1 saate çıkıyor.

Toplam fiyatlı ve fiyatsız iş yükü birlikte değerlendirildiğinde de araştırma erkeklerin çalışma müddetlerinin günlük ortalama 1,2 saat azalarak 4,3 saate indiğini lakin bayanların toplam çalışma müddetlerinin günde bir saat artarak günde 5,5 saate ulaştığını gösteriyor.

Çalışmada, örneklemin büyük çoğunluğunu ve toplamın yüzde 86’sını oluşturan çocuklu çiftlerden oluşan hanelerde, toplumsal cinsiyete nazaran iş yükü dağılımı bakımından misal bir eğilimin ortaya çıktığı ve bayanlarla erkekler ortasında toplam çalışma müddetleri ortasındaki farkın salgın öncesine nazaran açıldığı kaydediliyor.

Buna karşılık araştırma notunda, “evli çiftlerden oluşan hanelerdeki erkek ve bayanların fiyatlı, fiyatsız ve toplam çalışma müddetleri ortasındaki farkta yaşanan değişim, istihdam durumu ve şartları ile çocuk sahibi olup olmamalarına nazaran büyük farklılık göstermektedir” deniyor.

Çalışan çiftler bakımından bu bahisteki sayılar, salgın öncesinde günde fiyatlı ve fiyatsız 7,7 saat çalışan bir bayanın salgın periyodunda günde 9,2 saat çalışmaya başladığını gösteriyor. Hala fiyatlı çalışmayı sürdüren bayanlarda çalışma saatleri 10 saati geçiyor. Erkeklerin ise salgın öncesi günde ortalama 7,7 saat olan fiyatlı ve fiyatsız toplam çalışma müddetinin 7,6 saate indiği görülüyor.

Araştırma çocuklu çiftlerden oluşan hanelerde bayanların fiyatsız konut içi emeğinin de çocuksuz ailelere nazaran daha fazla arttığına işaret ediyor.

Erkeklerin fiyatsız emeğinde artış

Salgınla birlikte büyüyen fiyatsız ve toplam çalışma saatlerindeki toplumsal cinsiyet uçurumlarına karşın, çalışma farklı bir bulgu olarak erkeklerin fiyatsız çalışma sürelerindeki izafi artışa dikkat çekiyor.

Getty Images

“Salgın nedeniyle konuttan fiyatlı çalışmaya geçen erkeklerin hane içi fiyatsız çalışma müddetinde, global salgın öncesine oranla beş kat artış meydana gelmiştir” denilen araştırmada birebir vakitte hem bayanlar hem erkeklerin yüksek oranda mesken işlerinin erkek ve bayan ortasında daha eşit paylaşılması gerektiğini belirttiklerine de vurgu yapılıyor.

Eşitlikçi siyasetler tavsiyesi

UNDP takviyeli araştırma sonuçta genel olarak salgın devrinde bayanlar ve erkeklerin günlük fiyatlı çalışma saatleri, istihdamdaki düşüşle paralel olarak azalırken, bayan ve erkeklerin birlikte yaşadığı hanelerde ortalama olarak bayanların iş yükünün arttığı erkeklerinkinin ise azaldığı sonucuna varıyor.

Araştırma notuna nazaran bu bulgular “bakım işlerinden kaynaklanan hane içi fiyatsız emek yükünün sınırlanması ve bayanlar ve erkekler ortasında daha eşitlikçi dağılması istikametindeki siyasetlere yönelik acil bir gereksinimi göz önüne seriyor.”

Bu doğrultuda iş gücü piyasası düzenlenmeleri geliştirilmesi ve bakım hizmetlerinin aktif bir formda sunumunun, bayanların işgücüne iştiraki ve “kadınlar ile erkeklerin ekonomik fırsatlara erişimleri açısından” dönüştürücü bir değişimin önünü açacağı kaydediliyor.

Cumhuriyet