Getty Images

1 Mart itibariyle başlayacak yeni uygulamayla birlikte kentlerin Covid-19 hadise sayıları haftalık olarak paylaşılacak.

Yüz bin nüfusta 10’un altında olay görülen vilayetler ‘düşük riskli’, 11-35 ortası olay görülen vilayetler ‘orta riskli’, 36-100 ortası hadise görülen vilayetler ‘yüksek riskli’ ve 100’ün üstünde hadise görülen vilayetler ‘çok yüksek riskli’ olarak pahalandırılacak.

Vilayetler haritada düşük riskten çok yüksek riske hakikat; mavi, sarı, turuncu ve kırmızı renkleriyle gösterilecek.

Kentler özelinde alınan önlem kararları, vilayet pandemi heyetlerince iki haftada bir gözden geçirilecek.

Şayet bir vilayet mavi kategoride ise restoranların açılması, hafta sonu ve hafta içi kısıtlamaların kaldırılması mümkün olabilecek.

BBC Türkçe’ye konuşan sıhhat meslek örgütü temsilcileri, her kentte farklı olay sayıları ve yayılım suratı görüldüğü düşünüldüğünde, alınacak tedbirlerin de bölgesel olarak belirlenecek olmasını olumlu bir gelişme olarak kıymetlendiriyor.

Lakin sağlıkçılar, mevcut vilayet pandemi heyetlerinin salgını durduracak biçimde tesirli kararlar alma konusunda yetersiz kalabileceğini düşünüyor.

Valilik bünyesinde çalışan vilayet hıfzıssıhha konseylerinin bugüne dek ‘merkezden’ alınan kararları onaylamaktan öbür bir fonksiyon sergilemediğini savunan bağımsız meslek örgütleri; pandemi şuralarının yapısı çeşitli meslek örgütlerini, sendikaları ve mahallî idareleri de bünyesine dahil edecek formda genişlemedikçe salgına karşı tesirli kararların alınamayacağını belirtiyor.

‘ONAY MAKAMI OLARAK ÇALIŞIYORLAR’

BBC Türkçe’ye konuşan Türk Tabipleri Birliği Merkez Kurulu Lideri Şebnem Korur Fincancı, Covid-19’a karşı her kentte farklı önlemlerin uygulanmasının ‘olumlu’ bir gelişme olduğunu düşünüyor.

Fakat kentlerdeki önlemleri belirleyecek olan vilayet hıfzıssıhha şuralarının şu ana dek yalnızca İçişleri Bakanlığı’ndan gönderilen genelgeleri onay makamı üzere çalıştığını, yerele mahsus data tabanlı bir kıymetlendirme yapma imkanları olmadığını kaydediyor.

Toplum sıhhatini korumak için muhtaçlık duyulan dataları paylaşmaktan geri duran Sıhhat Bakanlığı’nın, TTB’yi de vilayet pandemi konseylerindeki karar alma sisteminin dışında tuttuğunu söylüyor:

“İl hıfzıssıhha heyetleri içerisinde bir hür tabip yer almak zorunda. Bu doktorun aslında o bölgedeki tabip odası tarafından belirlenmesi gerekir ancak ne yazık ki pek çok vilayette iktidara yakın bir tabip seçiliyor. Salgınla ilgisi olmayan, değişik bir alandan doktor o konseyde yer alabiliyor ve epidemiyolojik bir kıymetlendirme yapabilme eğitimi olmadığı için manalı da olmuyor.

“Bu sistem içerisinde esnafın yaşadığı sorunları, okullarla ilgili kasvetleri gözetmek gerekiyor ve bunların bağımsız bir kıymetlendirme heyeti tarafından ele alınması gerekiyor. Bağımsız olmadığında yereldeki kimi çıkar çatışmalarıyla, tahminen esnafı mutlu etmek ismine, hadiseler yükselirken açılma kararı verilebilir. Bu da aslında o vilayetteki insanların ömür hakkı ihlaline kadar gidebilir.”

“SAĞLIK BAKANLIĞI HALA BİR SIR PERDESİ GERİSİNDEN BİLGİLERİ AÇIKLIYOR”

Sıhhat ve Toplumsal Hizmet İşçileri Sendikası (SES) İstanbul Şube’de misyonlu Fadime Kavak da misal sıkıntıya işaret ederek, İstanbul’da oluşturulan vilayet pandemi konseyinde yer alma taleplerinin kabul edilmediğini söylüyor.

Kavak, “Biliyoruz ki Sıhhat Bakanlığı hala bir sır perdesi gerisinden dataları açıklıyor. Aklımızdaki soru işaretlerini ortadan kaldırmak ve yerelde alınacak kararlarda tesirli olabilmek için bu pandemi kurularında bizim üzere iktidardan bağımsız meslek örgütleri ve sendikaların yer almasını istiyoruz. Lakin o şurada İstanbul Vilayet Sıhhat Müdürlüğü’nün belirlediği isimler yer alıyor. Bizler dahil edilmiyoruz” diyor.

DEMOKRATİK İŞTİRAKE VURGU

Ankara Tabip Odası Lideri Ali Karakoç da pandemi başladığından bu yana Ankara’da kurulan vilayet pandemi şurasına katılabilmek için Sıhhat Bakanlığı, Valilik ve Vilayet Sıhhat Müdürlüğüne yazılı olarak iştirak talebi ilettiklerini lakin kabul edilmediğini tabir ediyor.

Karakoç, vilayetlerde Valilik bünyesinde kurulan vilayet pandemi heyetlerine çoklukla vilayet sıhhat müdürlüklerinin ve bazen halk sıhhati uzmanlarının dahil edildiğini; fakat lokal idarelerin, demokratik kitle örgütlerinin ve sıhhat meslek örgütlerinin dışarıda tutulduğunu belirtiyor:

“Covid-19 yalnızca sıhhatimizi değil bütün değil tüm toplumsal yaşantımızı etkiliyor. Hasebiyle toplumun her kesitinin vilayet pandemi heyetine katılıp ortak karar alması gerekiyor. Yereldeki esnaf ve zanaatkarların, mahallî idarelerin, muhtarların, sağlıkçıların ve eğitimcilerin etkin iştiraki gerekiyor.”

Karakoç, yerelde karar alma sürecini yönetirken demokratik iştirak sağlanmadıkça alınacak kararların tesirli olamayacağını belirtiyor:

“Sürecin başından beri biliyoruz ki alınan kararlar doruktan, merkezi biçimde alındı. İç İşleri Bakanlığı’nın kararları bu pandemi heyetlerine zorla onaylatmaya çalışıldı. Birçok vilayette sıhhat işçileri, bu kararlara şerh düştükleri için pandemi heyetlerinden çıkarıldı.”

“Örneğin başlarda İzmir Tabip Odası başlarda İzmir vilayet pandemi heyetinde yer alıyordu. Ancak o konseyin işleyişi de işlevsel olmadı zira arkadaşlarımıza merkezden iletilen kararları dayatmaya çalıştılar. Onlar da imza atmayı reddederek, alınan kararlara şerh düştü.”

‘TEDBİRLERİ GEVŞETMEK İÇİN ŞİMDİ ERKEN’

Doktorlar, kentler özelinde olsa dahi önlemleri gevşetmek için şimdi erken olduğunu belirtiyor.

Fincancı, Türkiye’de hala salgına ait pek çok bilinmeyen olduğunu söyleyerek şöyle açıklıyor:

“An prestijiyle hadise sayılarında genel olarak bir düşüş yok. Evet birtakım bölgelerde başkalarına nazaran daha az olay var fakat genel olarak baktığımızda bir artışın olduğunu bile söyleyebiliriz. Bu şartlarda kademeli açılmanın sakıncalı olacağını göz önünde bulundurmak gerekiyor.”

“Bölgesel bilgiler dahi olsa rastgele bir önlemi geri çekmek konusunda çok ihtimamlı davranmak gerekiyor. Zira virüs mutasyon geçiriyor ve Sıhhat Bakanlığı, nerede hangi mutasyon görüldüğüne dair bilgileri paylaşılmıyor. Halbuki bir bölgede hangi varyant görülüyorsa, buna nazaran tedbir almak gerekiyor. Virüsün varyantlarına nazaran hem yayılım suratı hem de hastalığın geçirilme biçimi farklılık gösteriyor.”

“İL BİLGİLERİ DENGELİ DEĞİL”

BBC Türkçe’ye konuşan TTB Halk Sıhhati Kolu Lideri Nasır Nesanır da önlemlerde gevşemeye gidilebilmesi için salgına ait daha fazla datanın paylaşılması gerektiğini düşünüyor.

Nesanır’a nazaran kentler özelinde önlemlerin gevşetilebilmesi için yalnızca olumlu hadise sayıları değil, bu hadiselerin yaşı, cinsiyeti ve kronik hastalık durumunun da bilinmesi gerekiyor:

“İllerin test ve müspetlik oranını, ağır bakım doluluk oranlarını ve serviste yatan hasta sayılarını bilmemiz gerekiyor. Rastgele bir açılmaya gitmemiz için, bu bilgilerin elektronik ortamda bütün yurttaşların ulaşabileceği bir formda paylaşılması gerekiyor.”

“Filyasyon raporlarının teferruatlı bir formda paylaşılması gerekiyor. Filyasyon raporları virüsün yayılmasının kaynağını ortaya koyuyor.Virüs fabrikada mı yoksa konutta mi bulaşmış, yoksa öteki bir kentten mi gelmiş? Mevcut önlemleri gevşetmeyi düşünüyoruz lakin bunlarla ilgili bir bilgiye de hâkim değiliz.

“Karadeniz’de hadiselerin yüksek görülme sebebi nedir? Bu vilayetlerde çok fazla mı test yapıldı, cenaze ritüelleri daha mı farklı yapılıyor yoksa mutant virüsler mi tesirli oldu? Ya da Doğu ve Güneydoğu vilayetlerinde 100 bin nüfusa düşen hadise sayısı çok düşük gözüküyor fakat bu vilayetlerde şimdi aşılama oranı da çok düşük. Bu üzere ögeleri bilmeden rastgele bir karar almak çok sıkıntı.”

Nesanır ayrıyeten bakanlığın kentlere ait açıkladığı datalarda halihazırda tutarsızlık olduğunu, “8-14 Şubat tarihleri ortasında açıklanan vilayet datalarını topladığımızda toplam 48 bin 231 olay olduğu görülüyor. Lakin yeniden bakanlığın o tarihler için Türkiye genelinde açıkladığı hadise sayısı toplam 54 bin 727. Ortadaki 6 bin 500 kişi nerede?” kelamlarıyla tabir ediyor.

Cumhuriyet