“Frida”, Julie Taymor, 2002

Sinema neredeyse keşfedildiğinden bu yana ressamlardan çok etkilenmiştir. Zira bu fırçalı sanatçı bir muharrir ya da bestekara nazaran, çıplak gözle anında görülebilecek bir sanat yapmaktadır. Kimi vakit fotoğraf tarihinden ya da bir senaristin düş dünyasından çıkan bu yaratıcılar dramatik bir potansiyel ile yüklüdürler. Bu kahramanların yaşantıları harikadır, duygusal dünyaları daima dalgalıdır, çoğunlukla yoksulluğun eşiğinde yaşamaktadırlar, yaratıcılıkla ilgili boğucu dertlerin kıskacındadırlar. En küçük bir başarısızlığın acısını bile derinden duyumsarlar. Bu roman kahramanlarını anımsatan sanatkarlar ekseriyetle ömürlerini trajik bir sonla yitirirler.

“Girl with a Pearl Earing”, Peter Webber, 2003

Sinemada ressam kişiliği çoğunluk bu prototipe nazaran işlenmiştir diyebiliriz. Ressam tavan ortasında yahut bir çatı katında barınır. Yaşadığı yer kirlidir, soğuktur. Boya tüplerinin, fırçaların ve tuvallerin ortasında sehpası bulunur. Kirasını ödemekte çok zorlanır, borç bulmaya çalışır. Başında bir bere, boynunu saran canlı renklerden oluşan bir atkı ya da fuları vardır. Bayanlar onların hem modeli hem de metresleridir.

“Lust for Life”

Hollywood’un Altın Çağı’nda direktörler ressamlarla çok ilgilendiler. Gaugin, Van Gogh, Modigliani, Toulouse-Lautrec üzere ünlü Avrupalı ressamların hayat hikayeleri sinemaya uyarlandı. Vincente Minelli, “Lust for Life”ta (Yaşama Tutkusu/1956) Van Gogh’un gerçekçi bir portresini çizdi. Hollanda ve Fransa’da çekilen sinema Irving Stone’un renkli ve eğlenceli romanından çok değişik bir yaklaşımla peliküle aktarıldı. Resme yakınlığı olan Minelli çekimlerboyunca kılı kırk yardı. Van Gogh’un imgeye girecek tablolarından dekor için oluşturulan yerlere dek ressamın özgün dünyasına son derece sadık kaldı. Hatta kullanılacak pelikül için gerçek saydığı materyal konusunda stüdyolarla arbede etti. Kirk Douglas, Van Gogh rolünde çok başarılıydı. “Kardeşi Theo’ya yazdığı mektuplarını okuduktan sonra satır ortalarından onun geçirdiği evreleri nitekim anladım. Birlikte yaşanması çok güç biriydi. Gaugin’le olan bağlantısındaki bastırılmış eşcinselliği yansıtırken oldukça zorlandım” demişti Kirk Douglas. Gaugin’I canlandıran Anthony Quinn yardımcı erkek oyuncu Oscar’ını aldı.

Vincent Van Gogh’un trajik ömrü birçok direktöre mevzu oldu: “The Life and Death of Vincent Van Gogh” (Vincent Van Gogh’un Ömrü ve Ölümü/ Paul Cox, 1987), “Vincent and Theo” (Vincent ve Theo/ Robert Altman, 1990), “Vincent and Me” (Vincent ve Ben/ Michael Rubbo, 1990), “Dreams” (Düşler/Akira Kurosawa, 1990), “Van Gogh” (Maurice Pialat, 1991), “Loving Vincent” (Dorota Kobiela-Hugh Welchman, 2017)

“Moulin Rouge”

John Huston, “Moulin Rouge”da (Kırmızı Değirmen/1952) Henri de Toulouse-Lautrec’i (José Ferrer) anlattı. Kendisi de eski bir ressam olan Huston sineması çekerken Lautrec’e dikkatle bağlı kaldı ve onun sanat dünyasına saygın bir atıfta bulundu. Çekimlerde ressam Marcel Vertés, imaj direktörü Oswald Morris ile bir filtre sistemi oluşturarak canlı, faal renkler, renksel yayımlamalar yaparak izlenimci tabloları çağrıştıran imajlar elde etti.

“Moulin Rouge”

Sinemanın açılış sekansı belleklerde yer etti: 1880’lerin Paris’inde Moulin Rouge’un şenlikli çılgın atmosferi, Can Can danslarının, dansçıların hışırtılar çıkaran kabarık içeteklerinin tavandaki aynalara izdüşümleri izleyiciyi büyülemişti. Pierre La Mure’ün kitabından uyarlanan “Moulin Rouge”daki her plan bir tablo görünümündedir. Montmartre’ın dışavurumcu atmosferi Technicolor sistemle iyice pekiştirilmişti. Sinema, sanat idaresi, set tasarımı, kostüm Oscar’larını kazandı.

“The Agony and the Ecstasy”

“The Agony and the Ecstasy”de (Acı ve İlham/1956) Carol Reed ressam ve heykeltraş Michelangelo ile onun koruyucusu Papa 2 Julius ortasındaki çekişmeyi anlattı. Irving Stone’un romanından uyarlanan sinemada ressamın Sistine kilisesinin tavan freskolarını yaptığı dört yıl anlatılır. Reed sinemanın belkemiğini Michelangelo’nun (Charlton Heston) sanatçı saldırganlığı ile askerlikten gelme Julius’un (Rex Harrison) birebir ölçüde inatçı kişiliğine oturtmuştur.

“Montparnasse 19”

“Montparnasse 19″da (1958) Jacques Becker, Modigliani’yi vaktin en ünlü tiyatro aktörü Gérard Philippe’e oynattı. “Modigliani daima mutluluğun, ümitsizliğin, sarhoşluğun, yaratıcılığın doruklarında yaşadı. Yanarcasına yaşadı” demişti Gérard Philippe.

“Le Mystère Picasso”

Henri-George Clouzot’nun “Le Mystère Picasso”su (Picasso Gizemi/1956) sinemanın başyapıtlarından biri biridir. James Ivory, “Surviving Picasso”da (Picasso ile Yaşamak/ 1996) özel bir yaklaşım sergiledi. Karşımızda bayanlar ve Picasso vardı. Anthony Hopkins, Picasso rolünde ehil bir yorum sundu.

Sinemada evvelden ressam sonradan direktör olanlar deyince akla birinci gelenler Akira Kurosawa, Vincente Minelli, Jean Cocteau, John Huston, Maurice Pialat, Federico Fellini, Sergey Ayzenştayn, Patrice Leconte, Derek Jarman, John Maybury, Tim Burton, David Lynch’tir. Sayı daha da artabilir…

“Pollock”

Ressamlarla ilgili sinemalardan seçkiler:

“Girl with a Pearl Earing”, Peter Webber, 2003

“Frida” , Julie Taymor, 2002

“Pollock”, Ed Harris, 2000

“Basquiat”, Julian Schnabel, 1996

“Edward Munch”, Peter Watkins, 1974

“Paula”, Christian Schwochow, 2016

“Goya”, Carlos Saura, 1999

“Modigliani”, Mick Davis, 2004

“Egon Schiele: Death and the Maiden”, Dieter Berner, 2016

“Klimt”, Raul Ruiz, 2006

Renoir, Gilles Bourdos, 2012

Rembrandt, Charles Matton, 1999

Nightwatching, Peter Greenaway, 2007

El Greco, Luciano Salce, 1966

Cumhuriyet