Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Konfeksiyon ve Hazır Giysi Sanayi Meclis Lideri Erdem Fayat, 2022’nin güç bir yıl olacağını belirterek “Bütçe yapamıyoruz. Zira kuru bilmiyoruz. Çok daha dinamik olmamız gerekiyor. İhracatta yılın ikinci yarısında, iç piyasada perakendede yılbaşından itibaren daralma yaşanabilir. Hazır giysi maalesef 2022’de enflasyona yüksek katkı sağlayan bir bölüm haline gelecek” dedi.
Bölümü, maliyetleri iyi yapması konusunda uyaran Fayat, “Final kuru kullanmamak gerekiyor. Final kuru kullandığımız vakit muhtemel bir faiz artışında geri gelen kuru da yönetemeyiz ve batarız” diye konuştu. Kurun düzeyinden fazla stabilitesinin değerli olduğunu vurgulayan Onur Fayat ile hazırgiyim bölümündeki son gelişmeleri konuştuk.
Erdem Fayat, Şehriban Kıraç’a konuştu.
– Döviz kurunun artması ihracatçıya yaradı mı?
Bu kurlar ihracatçıya çok fayda diye bir yanılgı var. Türkiye’de ihracat, üretim yapısı yüzde 65-70 orta malı ithalatına mecbur. Alım fiyatı da dövizle artıyor. Yüksek volatilitenin ya da çok yüksek döviz kurunun ihracatçıya yaramadığını söylemek istiyorum.
Kur, hem yüksek hem volatil olduğu vakit müşterilerimizden aykırı baskı yiyoruz. TL düştü, fiyat düşürün baskısı geliyor. Onlara güç, hammadde artırımları, dövizdeki artışı anlatmak zorunda kalıyoruz. Kullandığımız elyaf kümelerinde polyester ve pamukta, döviz bazında son 1 yılda yüzde 50-70 artırım geldi, bunu müşterilerimize yansıtmaya çalışırken TL’nin paha kaybıyla müşterilerimizden karşı baskıyı yiyip fiyat da artıramıyoruz. Son 1 yılda hammaddeye gelen artırımlarla biz kilogram fiyatını yüzde 5-10 artırmamız gerekirken yüzde 1.1 artırmışız. Bu türlü volatilite vakitlerinde ihracatçı çok kazanmadığı üzere yanlışsız maliyet de yapamıyor.
FİNAL KURU KULLANMAYIN
– İhracatta müşterilere maliyetleri yansıtmazsanız size bedeli ne olur?
Tahminen maliyet artışını yansıtan üretici de var. Nasıl olsa kurlar yükseliyor deyip hakikat hesap yapmayıp maliyetimi kurdan çıkarırım mantığıyla hareket eden ihracatçılar da var. Burada hesabı iyi yapmak gerekiyor. Döviz artıyor lakin maliyetin de artıyor. Bugün maliyet yaparken final kuru kullanmamak lazım. Siz artık 13.70’e dolar, 15.50’ye Avro bozacağım diye maliyet yaparsanız kasvet yaşarsınız.
Kendi firmamda hâlâ Avro 10 TL, dolar 9 TL üzere hesap yapıyorum. Kurda mümkün geri gelmelere karşı kendimizi hedge ediyoruz. Bölümün yüzde 10-15’inin final kuru kullanmadığını bilin. Biz final kuru kullandığımız vakit muhtemel bir faiz artışında geri gelen kuru da yönetemeyiz ve batarız. Herkes, iyi hesap yapıp döviz bazlı maliyetleri iyi yansıtması lazım müşterisine. Şayet final kuru kullanıyorsanız forward kuru alıp alacağınızı bağlamanız lazım. Bankadan kontrat yap, o denli sat. Yoksa üç ay sonra tahsilatını yapacağın vakit daha düşük bir kurla karşılaşabilirsin. Bunu yanlışsız yönetmezseniz, maliyet ve hammadde fiyat artışı kurun geri gelmesi çok önemli bir kârsızlık hatta eksi bakiye tahsilatını da getirir.
– Firmaların bu manada hazırlıkları var mı, B planları ne?
Bölümü uyarıyorum, maliyetlerinizi hakikat yapın. Hele hele faiz artıp döviz geri gelirse hesap daha makus şaşabilir. Final kuru kullanan ziyan edebilir. Büyük oyuncuların birçok final kurunu kullanmıyor. Kendini hedge etmeyen firmalar büyük ziyan görebilir. Bu volatilite bizi hiçbir vakit kârlı kılmaz. Haftaya yükleyeceğim mala yabancı alıcı telefon açmış indirim istiyor. Lakin kur geri geldiğinde o farkı senden alırım dediğimde müşteri yanıt vermiyor.
YÜZDE 30-50 ARTIRIM OLMAZSA İÇ PİYASAYA MAL YAPILAMAZ
– Üretici enflasyonu yüzde 54’e çıktı, Bu, fiyatlara ne kadar yansıyor, nasıl göğüslüyorsunuz bu maliyetleri?
İhracatta döviz bazlı emtiaya gelen artırımları yansıtamamışız. Dal yüzde 4-5 kâr kaybetmiş. Kesimin kârlılığa ve döviz bazlı maliyeti müşteriye yansıtmaya konsantre olması gerekiyor. İç piyasaya baktığımızda içerideki enflasyonu ne kadar yansıtabilmişiz, inanın bölüm şu ana kadar hiç yansıtmamış. Geçmişte alınan hammaddelerle dönen bir piyasada bile bu enflasyon görüldü. Yılbaşından sonra yeni maliyetlerle gelecek olan fiyatların yansımasıyla hazır giyside en az yüzde 30-50 ortasında bir artırım bekleniyor. Şayet bu yapılmazsa dal iç piyasaya mal yapamaz. Üreticinin enflasyonu o kadar yüksek ki bunu yansıtmazsa dönemez.
Maalesef 2022’de hazırgiyim enflasyona yüksek katkı sağlayan bir kesim haline gelecek. Gelecek yıldan itibaren tüketiciler fiyat artışlarını çok daha fazla hissedecek.
– Tahsilatlarda eza var mı?
İç piyasada hammadde satın almalarında TL ile yapılan ödemeler peşine döndü. Kurun nereye gideceği bilinmediği için vadeler kısaldı. Normalinde 1 yıllık vadeler bile vardı. Günlük bile yüzde 5’lik kur artışı hammadde üreticilerini de malı satıp yerine yenisini koyabilir miyim diye endişelendiriyor. Bizim ihracatta pandemiden ötürü satış vadeleri 60 günden 90 güne uzamıştı. Bu hâlâ sürüyor. Yurtdışında da önemli riskler var, sigorta yapmadan eser üretmemek gerekiyor.
TEDARİKTE ZAHMET
– İç piyasada firmaların durumu nasıl, ne cins meşakkatleri var?
Perakendeci son aylarda iyi satışlar yaptı. Fakat son bir aydaki volatiliteyle onlar da mal bulmakta sorun yaşıyorlar. Hem tedarikte hem vadede düşünceler yaşadıklarını fiyat alamadıklarını, eser fiyatlarını neredeyse belirleyemediklerini duyuyoruz.
İthalat yapan yabancı markaların da orta ara satışı durdurup fiyat değiştirdiklerini görüyoruz. Sıkıntı bir süreç. Kurdaki volatilite devam ettiğinde 2022’nin ikinci yarısında Avrupa’da göreceğimizi kestirim ettiğimiz alışverişteki sakinlik Türkiye’de 2022’nin başında hissedilebilir.
ÖNGÖRÜLEBİLİR KUR OLMALI
– Ülkü kur düzeyiniz nedir?
Kurun düzeyinden fazla stabilitesi değerli. Gerçek enflasyon neyse o oranda artan ve daha öngörülebilir bir kur düzeyidir bizim için geçerli olan. Enflasyonla devalüasyonun istikrarlı olması lazım.
İhracatın büyük sıçramaları kurun daha stabil olduğu periyotlarda olur. Yüksek faiz, düşük kur da iyi değil. Oradaki istikrar de enflasyon kadar olmalı. Bu olmazsa bölümden çekilmeler başlıyor. Faizlerin de yatırım yapılabilir düzeyde ve öngörülebilir olması lazım. Şu anda düşük faiz var lakin herkes ona ulaşabiliyor mu çok emin değilim.
– Bu türlü bir devirde yatırım iştahı var mı?
Aslında var. İplik ve konfenksiyon için kıymetli yer tahsisleri yapıldı. Ancak şu anda herkes fabrika yatırımlarına, imalata başladı diyemiyoruz.
Endüstrici uygun bir finansman, uygun bir maliyet vaktini kolluyor. Öngörülebilir bir iktisat, faiz ve daha iyi bir maliyet yapısı oluşursa yatırıma dönecektir.
2022, GÜÇ BİR YIL OLACAK
– Yurttaşın alım gücü de düşüyor Nasıl satacaksınız ki?
Minimum fiyatta artış olacak ancak o ne derece devalüasyonu karşılayacak bilmiyoruz. Gelecek yıl güç bir yıl. Tahminen iki üç ay minimum fiyattaki artırımlarla beşerler biraz moralli olabilir lakin sonra kurdaki volatilite ve başka artırımlarla alım gücü düşmeye devam eder.
– İhracat artışı pandemiden kaynaklanan ve ertelenen talepten kaynaklanıyor açıklamanız vardı. Talep bundan sonra düşecek mi?
Hakikat. Yılbaşından bu yana bizim kesim ihracatını yüzde 19 artırırken Çin yüzde 22 artırmış. Çin’e talep daha çok artıyor. Şu anki talebin ötelenen alışverişin talebi olduğunu söylemek istiyorum. Hem ABD hem Avrupa’daki enflasyon, tüketicileri endişelendirmeye başladı. Bunları da düşününce 2022’nin ikinci çeyreğinde ihracatta da dert yaşanabilir. Bunun emareleri var.
– İhracatta maksat tutacak mı?
Bizim bu yıl hazırgiyimde 20 milyar dolar ihracat gayemiz tutacak. Gelecek yıl yüzde 10 artış bekliyoruz. Türkiye’deki iplikçilerde aldığımız fiyat, yurtdışındaki rakiplerine nazaran yüzde 15-20 daha kıymetli. Yüzde 5-8 ortasındaki ek vergilerin bu periyotta kaldırılmasını istiyoruz. Biz fiyatta ve hammaddede artık sıkıştık. Pamuk ipliğine daha kıymetli ulaşmamız bizim kontratları uzatmamazı ve yenilerini yapmamızı engelliyor. Bunlar yapılmazsa 2022’nin ikinci çeyreğinde beklediğimiz sakinlik birinci çeyreğin sonunda bile başlayabilir.
ÇALIŞANI KEYİFLİ ETMEK LAZIM
– Yeni ekonomik model, iktisat ve maliye bakanı değişti, Merkez bankası lideri sık sık değişiyor. Bu stil değişiklikler plan yapmanızı nasıl etkiliyor?
Biz her türlü volatiliteye alıştık. Artık her endüstrici küçük bir ekonomist oldu. Zira günlük yüzde 5-6 volatilitenin olduğu yerde bunu yönetmek kolay değil.
– Taban fiyat beklentiniz ne?
Orada gerçek enflasyon neyse onu yansıtmak gerekiyor. Besin enflasyonunun gerçek hesaplanıp yansıtılması gerekiyor. Zira çalışanları keyifli etmek lazım. Yoksa çalışan bulamayız.
– 2022 için öbür ne tıp riskler var?
Bütçe yapamıyoruz. Zira kuru bilmiyoruz. Çok daha dinamik olmamız gerekiyor. İhracatta yılın ikinci yarısında daralma olabilir. Pandemide yeni varyantlar olursa bu daha erkene de gelebilir. İçeride ise kur artışıyla yeni çıkacak mamullere gelecek fiyat artışları nedeniyle perakendede yılbaşından itibaren daralma yaşanabilir.
