ReutersLondra’da Hyde Park’ta yapılan Siyahların Hayatı Pahalıdır protestolarına binlerce kişi katıldı

‘Siyahların Hayatı Değerlidir’ dünyanın dört bir yanında atılan bir slogan, toplumsal medyada dünya çapında gündem, büyük bir taban hareketleri ağı ve aktivistler açısından kolektif bir duruş haline geldi.

Evet bir toplumsal medya iletisinde sarfedilen bu cümle nasıl global bir fenomen haline geldi ve bundan sonra neye evrilebilir?

Siyahların Hayatı Pahalıdır hareketi dendiğinde en çok akla gelen isimler, başkanlar değil dev ırkçılık sıkıntılarıyla boğuşan bu devlette hususun gündeme gelmesine sebep olan mağdurlar: George Floyd, Breonna Taylor, Eric Garner, Michael Brown bunlardan kimileri.

HAREKETE ISMINI VEREN FACEBOOK PAYLAŞIMI

Hareketin doğuşunun izini bulmak için 2013 yılında, Florida’da Trayvon Martin isimli siyah bir genci ateş ederek öldüren George Zimmerman’ın beraatıyla sonuçlanan davaya kadar gitmek gerekiyor.

17 yaşındaki Trayvon Martin, bir dükkandan şeker ve soğuk çay aldıktan sonra konuta dönerken vurulmuştu. Zimmerman savunmasında silahsız siyah gencin ‘şüpheli göründüğünü’ söylemişti.

Zimmerman cinayet hatasıyla yargılandığı davada beraat edince bir öfke patlaması oldu. Facebook’a konulan “Siyahların Hayatı Değerlidir” yazılı bir paylaşım bu hislere denk düştü ve aksiyona dönüştü.

Siyahların Hayatı Pahalıdır hareketinin kurucularından Los Angeles’den Pan Afrika Çalışmaları profesörü Melina Abdullah şöyle anlatıyor:

“Yedi yıl evvel bir araya geldik. Kurucularımızdan ve benim de en yakın arkadaşlarımdan biri olan Hatrisse Cullors’un davetiyle Los Angeles’deki siyah sanatkarlar kolektifinin avlusunda yaklaşık 30 kişi toplandık. Mektepliler, sanatkarlar, analar ve örgütleyiciler vardı. Ayağa kalkmanın kutsal bir hizmet olduğunu biliyorduk. Dünyayı dönüştürebileceğimizi düşünecek kadar cüretkardık lakin bunu nasıl yapacağımız hakkında fikrimiz yoktu.”

Trayvon Martin için adalet talebi, Siyahların Hayatı Pahalıdır hareketinin fitilini ateşledi lakin tıpkı yıl Michael Brown’un öldürülmesi, hareketi ulusal gündeme taşıyan hadise oldu.

Yirmi yaşından küçük silahsız bir siyah genç olan Brown’un Missouri-Ferguson’da polis tarafından vurularak öldürülmesi üzerine Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketi sokağa çıktı ve birçok şovda polisle çatıştı.

Bu yıl George Floyd’un öldürülmesi ise hareketi diğer bir boyuta taşıdı.

Getty ImagesSiyahların eşit haklar ve özgürlükler savaşının önderleri Martin Luther King Jr ve Andrew Young (onun sağında)

BIREYLER DEĞİL HAREKET DEĞERLI

ABD’deki siyahların temel hak ve özgürlükler hareketinin efsanevi başkanlarından eski büyükelçi Andrew Young, ulusal seviyede ırkçılık konusunda yaşanan uyanışı “büyük bir gurur kaynağı” diye tanımlıyor.

88 yaşındaki hak savunucusu “Bilhassa şovların büyük çoğunluğunun barışçı geçmesi çok önemliydi” diyor.

Yıllarca adalet ve eşitlik talep eden şovlarda, Martin Luther King Jr ile omuz omuza yürüyen Young, ABD Liderleri tarafından verilen Özgürlük Madalyası’na layık görülmüş ve Birleşmiş Milletler’e büyükelçi olarak atanmıştı.

O da hak ve özgürlükler hareketi içinde olduğu birinci yıllarda Martin Luther King üzere bir diyanet adamıydı.

“O yıllarda durum çok farklıydı. Kapı kapı, kilise kilise dolaşmamız gerekiyordu” diyor ve Martin Luther King tutuklanıp mahpusa konduğunda protesto etmeye yalnızca 55 kişinin geldiğini hatırlıyor.

1960’lara gelindiğinde Amerikan haklar ve özgürlükler hareketinin başkanları dünya çapında tanınıyordu.

Ancak bugün Siyahların Hayatı Pahalıdır hareketi için tıpkı şeyi söylemek mümkün değil. Büyükelçi Young üzere bu savaşa bağlı biri bile başkanların isimlerini bilmiyor.

“Açıkçası hareketin önderlerinin kim olduğunu bilmiyorum. Önderleri olup olmadığını bile bilmiyorum. Tahminen de topluluğumuzun yüzleşmemek için direndiğimiz kötülüklerine karşı oluşmuş bir his birliği hareketidir” diyor.

Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketinin oluşumunda mekan almış kimseler ise merkezi bir yapı olmayışının bilinçli bir tercih olduğunu söylüyorlar.

Profesör Melina Abdullah “Grup merkezli liderlik bizim değerli prensiplerimizden biri” diyor ve sürdürüyor:

“Liderlik sadece hitabet gücüyle ilgili bir şey değil. Tıpkı vakitte kolaylaştırıcılık, planlama, harekete sanatı ve gereğince bilinmeyen gayri boyutları katabilmek de kıymetli.”

BAYANLAR BAŞKAN KONUMLARDA

Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketinin bir özelliği de birçok ortamda ve ortamdaki örgüt başkanlarının bayan olması.

Profesör Melina Abdullah “Siyah bayanlar her vakit siyahların özgürlük savaşının çekirdeğindeydi. Birçok kere silindiler lakin bu defa arkaya itilmeyi reddediyoruz” diyor.

Abdullah, harekete istikamet veren fikirler bütününün ilham kaynağının, siyahların hak ve özgürlük hareketi içinde kıymetli rol oynayan feminist düşünür ve hareketçi Ella Baker olduğunu söylüyor.

1986 yılında hayatını yitiren Baker, siyah hak ve özgürlükler hareketi içinde 50 yılı aşkın vade çok kıymetli bir rol oynamış; her devir kişi liderliğine odaklı hareketler mekanına kolektivist taban hareketlerini savunmuştu.

“Ella Baker’ı dünyanın gelmiş geçmiş en parlak örgütleyicilerden biri olarak görüyor ve okuyoruz. Baker, hareketlerin, bireylerden büyük olması gerektiği konusunda çok netti” diyor.

Hareketin bir gayrı özelliği ise tekrar bu fikirlerin bir devamı olarak mahallî örgütlenmelerin otonomisi. Melina Abdullah, merkezi hareketin iktidar üzerinde baskısı sürerken lokal oluşumların kendi gündemlerini ve kendi sistemlerini belirlemesini de desteklediğini söylüyor.

ŞİRKETLER VE BEYAZ AMERİKALILAR ÜZERİNDE TESIRI

BBCDay Dream Sessions kümesinin üyelerinin harekete birtakım tenkitleri var

Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketi ulusal ve milletlerarası kümeleri içeren gevşek bir şemsiye örgütlenmesine evrilmiş olsa da, ABD’de kâr maksadı gütmeyen bir sivil topluluk örgütü olarak kurulan Black Lives Matter Küresel Network’e (Siyahların Hayatı Kıymetlidir Global Ağı) harekete yakın görünmek isteyen şirketler ve vakıflardan fonlar ve fon vaadleri yağıyor.

Hareket artık ABD’nin her mahallinde olduğu kadar ve dünyanın da dört bir yanında örgütlenmelere sahip. Ayrıyeten daha evvel kendisini siyahların hak ve özgürlük savaşı içinde görmeyen bölümleri de cezbediyor.

Yükle beyazların yaşadığı Colorado’daki Norwood kasabasındaki hareketlenme bunun bir örneği.

Yekun 500 kişinin yaşadığı ve en yakın havaalanına otomobille 6 saat aradaki Siyahların Hayatı Pahalıdır şovlarının örgütleyicilerinden AJ Crocker “Şehrimizde beyazlar olarak bizlerin de kendimizi sorgulamamız gerektiğini ve bu sorundaki sorumluluğumuzu üstlenmemiz gerektiğini hisseden geniş bir kesim var” diyor.

Norwood’da önümüzdeki belediye meclisi içtimasının gündeminde Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketiyle ilgili bir tartışma olacağını mahallî kitap okuma kümesinde İbram X Kendi’nin ‘Nasıl ırkçılık aksisi olunur?’ kitabınının okunacağını da ekliyor.

HAREKETİN ‘ANA AKIMLAŞMASI’ ELEŞTİRİSİ

Day Dream Sessions isimli müzik kümesinden Charles White kişilerin ırkçılık konusunda kendilerini eğitmeye başlamasından şad olduğunu söylüyor.

Başşehir Washington DC’de yapılan ırkçılık zıddı şovlarda çalınan müziklerin bir kısmı bu kümeye ilişkin.

Gelgelelim Charles White ve kümedeki vesair müzisyenler hareketin “ana akımlaşmasına” kuşkuyla yaklaşıyorlar.

Kümenin önderi baterist David Mooney “Siyahların Hayatı Değerlidir’in bir moda haline geldiğini hissediyorum” diyor:

“Önce mevcut durumla ilgili bir şeyler yapmaya yönelikti ancak artık bütün bu şirketlerin çıkıp siyahları desteklediğini söylemesi falan daima daha çok müşteri çekmek daha çok para kazanmak umuduyla yapılan şeyler.”

Kümeden Eric Jackson hareket ile haklarını savunduğu siyah gençliğin bağlarının yıllar içinde bölge nokta koptuğunu düşünüyor:

“İlk doğuşunda Siyahların Hayatı Pahalıdır hareketi inandığımız ve ardında bölge aldığımız bir şeydi. Gerçekten polis zulmü ve bunun siyahlar üzerindeki tesiriyle ilgiliydi. Gelgelelim artık buna feminizm, LGBTQ boyutlarını ve farklı şeyleri de katıyorlar. Bence hareket biraz daha dar odaklı olmalı.”

Tekrar de küme üyeleri hareketin temel iletisinin gerisinde olduklarını söylüyorlar.

‘KESİŞİMSELLİK GURUR KAYNAĞI’

Hareketin kurucularından Melina Abdullah ise kalbinde çok sayıda bayan ve LGBT aktivistinin mekan aldığı hareketin ‘kesişimselliğinin’ gurur duyduğu bir tercih olduğunu söylüyor.

“Siyahların Hayatı Kıymetlidir, bayancı bir hareket olduğu konusunda çok açık. Bu erkekleri dışladığımız manasına gelmiyor. Çok sayıda güçlü erkek başkanlarımız de var” diyor.

Abdullah, örgütlenmenin birebir vakitte elle tutulur değişimler yaratmaya da odaklı olduğunu ve sonlu da olsa birtakım sonuçların alınmaya başladığını söylüyor.

“Geçtiğimiz altı yıl içinde polisin öldürdüğü kişilerin sayısında azalma olmadı, bu iyi bir şey değil” diyen Abdullah “Bununla birlikte hareketimizin örgütlülüğünün güçlü olduğu kentlerde bu sayıların süratle düştüğünü de görüyoruz” diye ekliyor.

Profesör Abdullah hareketin polisle müzakere tekniğini kabul etmediğini, kazanımları müzakere ile değil sokaklara dökülerek ve polisten hesap sorulmasını talep ederek elde ettiğini de söylüyor.

Bununla birlikte Abdullah hareketin gayesinde aslında mevcut polis sisteminin dağıtılarak alanına ıslahattan geçirilmiş yeni bir kolluk örgütlenmesinin kurulması ve polis fonlarından bir kısmının toplumsal hizmetlere aktarılmasının bulunduğunu da hatırlatıyor.

Cumhuriyet