Uygun ki doğmuş Nâzım, (15 Ocak 1902 Selanik. Selanik’te doğanlar da iyi çıkıyor sonunda!) Galatasaray Lisesi ve Heybeliada’da Bahriye Mektebi’nde okumuş. Yeterli bir eğitim almış, “elitist” olabilirmiş yani! Ancak ah o sevdalı başı, ah bu şiirler! Şiir yazmaya o yaşlarda başlamış. Kurtuluş Savaşı’na katılmak için Anadolu derken insanını tanımış, yollarda. Bir de kalbi solda atıyor ya!
Ekim ihtilali heyecanlandırıyor onu, SSCB’ye gidip gördükleri daha da heyecanlandırıyor ve şiirine öbür bir boyut katıyor. Dönüşte yazdığı şiirler artık hem edebi, hem içerik olarak da daha diğer. Düzgün ki yazmış.
Lakin şiirleri ve fikirleri ona yalnızca beğeni ve ün olarak değil, soruşturmalar, mahkemeler olarak geri dönmeye başlamış. Orduyu isyana teşvikten 28 yıl ceza yemiş! Acılar, hapishaneler, tutsaklıklar birbirini takip etmiş. Âlâ ki acılar çekmiş, pişmiş! Bu ülke, sanatkarının, aydınının, düşünen beşerinin, gencinin, çocuğunun, bayanının, yaşlısının değerini mi bilmiş ki şair Nâzım’ın değerini bilsin? Sürüm sürüm süründürmüş şairini.
İstanbul, Bursa, yatırmış. Lakin o hapishane şartlarında bile şiirini yazmış, âşık olmuş, parmaklıkların ortasından güneşe bakmış, fotoğraf yapmış; bir ressam, bir hikâyeci çıkarmış koğuş arkadaşlarından! Var olmuş! İnsanını tanımış yollarda, koğuşlarda, sokaklarda.
İnsanını yazmış “Memleketimden İnsan Manzaraları” destanında! Yazdıkça şiirleri uçup gitmiş parmaklıkların ortasından. Sonların bile ötesine ulaşmış Nâzım’ın şiirleri, ünü ve çektikleri. Sonunda mahpustan çıkarmışlar bir afla fakat başına daha makus şeyler gelecek dehşetiyle Tarabya önlerinden bindiği bir küçük motorla başlayan kaçışı onu memleket hasreti, sürgün hayatına yollamış, kanlı canlı kalmasının diyeti olarak! Her yıl denize açıldığı o rıhtımdan karanfiller bırakılıyor suya. Nâzım’ın hayatı SSCB’de, Avrupa’da devam eder ancak vatan hasretiyle. 1951’de Türk vatandaşlığından çıkarılır, kitapları yasaktır.
Dünyanın her yerinde okunan şiirleri Türkiye’de kapalı bâtın okunur, tavan ortalarında, Bulgaristan baskılı kitaplardan. (Kendisiyle birinci tanışmam da o denli olmuştur!) Bu ülke ne vakit özgür oldu ki? Nâzım Hikmet’i 1963’te kaybettik, Türk vatandaşlığına tekrar 2009’da kazandık. Mezarı hala Moskova’da bir çınar ağacının altındadır. Nâzım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı 30 yıldır, hem kitaplarını yayımlamakta hem de ismine düzenlenen etkinlikler yapmakta. Bu yıl, pandemi şartlarında bütün etkinlikler çevirimiçi yapılacak. Daima birlikte Türkiye’nin en büyük şairlerinden birine, Âlâ ki doğdun Nâzım, iyi ki o şiirleri yazdın, iyi ki o şiirlerden müzikler yapıldı, daima birlikte söyledik, iyi ki kitaplarınla sonsuza kadar yaşayacaksın diyeceğiz!
YAŞAMAYA DAİR
Yaşamak latifeye gelmez,
büyük bir ciddiyetle yaşayacaksın
bir sincap üzere mesela,
yani, yaşamanın dışında ve ötesinde hiçbir
şey beklemeden,
yani bütün işin gücün yaşamak olacak.
Yaşamayı ciddiye alacaksın,
yani o derecede, öylesine ki,
mesela, kolların bağlı arttan, sırtın duvarda,
veya kocaman gözlüklerin,
beyaz gömleğinle bir laboratuarda
beşerler için ölebileceksin,
hem de yüzünü bile görmediğin beşerler için,
hem de hiç kimse seni buna
zorlamamışken,
hem de en hoş en gerçek şeyin
yaşamak olduğunu bildiğin halde.
Yani, öylesine ciddiye alacaksın ki yaşamayı,
yetmişinde bile, mesela, zeytin dikeceksin,
hem de o denli çocuklara falan kalır diye değil,
ölmekten korktuğun halde vefata
inanmadığın için,
yaşamak yanı ağır bastığından.
Nâzım Hikmet
1947
ATAŞEHİR’İN AKTİFLİKLERİ GÜN UZUNLUĞU SÜRECEK
Nâzım Hikmet, 119. doğum gününde çeşitli çevrimiçi etkinliklerle anılacak. Ataşehir Belediyesi’nin “Dünya Şairini Selamlıyor” ismi altında düzenleyeceği etkinliklerde Nâzım Hikmet’in kendi sesinden şiirler dinletilip farklı lisanlara çevrilmiş şiirleri okunacak ve onun anısına müzikler söylenecek. Üç kısım halinde bugün Ataşehir Kültür Youtube hesabından yayımlanacak etkinliklerde, “Nâzım Hikmet Şarkıları” saat 10.30’da, “Nâzım Hikmet’in Sesinden Şiirler” saat 14.00’te ve “Dünya Nâzım Hikmet Şiirleri Okuyor” saat 16.00’da başlayacak. Aktifliklerin “Nâzım Hikmet Şarkıları” kısmında Küme Gündoğarken “Nâzım Hikmet Memleket” isimli şarkıyı, Erdal Güney “Sevdamız Bir Uzun Bakış” müziğini, Doğan Canku “Gecelerim”i ve Metin-Kemal Kahraman “Deniz Koydum Adını” isimli şarkıyı seslendirecek. Etkinliklerde ayrıyeten Japonya Kültür Ataşesi Takumi Suemitsu, Macaristan Kültür Ataşesi Balâzs Szöllössy ve Institut Français Türkiye’den Ghislain Vidal’ın Nâzım Hikmet için gönderdiği bildiriler yayımlanacak.
ÇANKAYA’DAN OYUN VE DİNLETİ
Çankaya Belediyesi de Nâzım Hikmet’i çevrimiçi etkinliklerle anıyor. “İyi ki Doğdun Nâzım Hikmet” başlığıyla yapılacak etkinlikler kapsamında birinci olarak Rüştü Asyalı’nın sahneleyeceği şiirli müzik dinletisi “Rüştü Asyalı ile Nâzım Hikmet 119. Yaşında” bu akşam saat 20.00’de Çankaya Belediyesi’nin YouTube kanalında sanatseverlerle buluşacak. Büyük ustayı anma günleri kapsamında yapılacak ikinci çevrimiçi aktiflik ise Nâzım Hikmet’in büyük aşkı Piraye’ye yazdığı mektuplardan yola çıkılarak hazırlanan “Piraye” isimli tiyatro oyunu olacak. Oyun, yarın saat 20.00’den itibaren www.youtube. com/cankayabelediye adresi üzerinden izlenebilecek.
‘BİR TREN KALKAR HAYDARPAŞA GARI’NDAN’
İş Sanat’ın aralık ayında düzenlediği Nâzım Hikmet dinletisi de dönem sonuna kadar İş Sanat’ın toplumsal medya hesapları ve internet sitesinden fiyatsız bir biçimde izlenebiliyor. Atilla Birkiye’nin hazırladığı “Bir Tren Kalkar Haydarpaşa Garı’ndan” başlıklı dinletiyi Mehmet Birkiye sahneye uyarladı. Müzik direktörlüğünü Serdar Yalçın üstlendi. Nâzım Hikmet’in 1940’larda yazdığı “Memleketimden İnsan Manzaraları” yapıtından bir seçkiyle sunulan “Bir Tren Kalkar Haydarpaşa Garı’ndan” başlıklı dinletide şiirleri Tilbe Saran, Hümay Güldağ, Metin Belgin, Bülent Emin Fayda ve Hakan Gerçek seslendirdi. Aktiflik İş Kuleleri Salonu’nda seyircisiz kaydedildi.
SARİYER BELEDİYESİ’NDEN DE ÇEVRİMİÇİ ANMA
Sarıyer Belediyesi, Nâzım Hikmet için her yıl 15 Ocak’ta Nâzım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı işbirliğiyle düzenlediği anma programını pandemi nedeniyle bu kere dijital platformlara taşıdı. Nebil Özgentürk ve Bir Yudum İnsan takımının katkılarıyla hazırlanan program bugün saat 11.00’de www.sarıyer. bel.tr ve Sarıyer Belediyesi’nin tüm toplumsal medya mecralarından izlenebilecek.
Cumhuriyet
