Türk Tabipleri Birliği (TTB) Covid-19 İzleme Heyeti Üyesi ve Halk Sıhhati Uzmanı Doç. Dr. Cavit Işık Yavuz, BirGün’ün sorularını yanıtladı. Doç. Dr. Yavuz, hem salgınla geçen bir yılı kıymetlendirdi hem de bugünkü tabloyu.

Pandemiyle gayrette geride kalan bir yılı nasıl değerlendirirsiniz?

Salgının seyri konusunda net bir kıymetlendirme yapamıyoruz. Zira “veriler” sıkıntılı. Belirsizliklerle dolu bir süreç yaşandı. Ağırlaşan sosyoekonomik problemlere ve derinleşen eşitsizliklere kâfi seviyede karşılık verilemedi. Salgının sınıfsal karakteri daha da besbelli hale geldi, yoksulluk ve eşitsizlik derinleşti. Sonbahardaki sert yükseliş ve sonrasında gelen mutasyon tehdidi bizi yeni bir riskli periyoda soktu. Aşılamada işler söylendiği üzere gitmedi ve gitmiyor. Bu bir yıl içerisinde salgını tam manasıyla sönümlendiremedik. Birçok başlıkta meselelerle dolu bir salgın idaresi periyodu geçirildi. Süreci “Pandeminin Düşürdüğü Maskeler COVID-19 Salgınının Muhasebesi” başlıkla kitapta yer verdiğimiz üç sözcükle şöyle tanımlayabiliriz: Belirsizlik, tükeniş ve fırtına.

Pekala, yeni olağanlaşma devrini nasıl değerlendiriyorsunuz? Vilayetlerin kategoriye ayrılması yanlışsız bir formül mi?

Bulaşıcılığı ve salgının yayılımını denetim altına alabilmek için salgının yaygınlığına nazaran farklı seviyelerde toplumsal hareketlerin kısıtlanması gerekiyor.

TTB raporlarında salgının ikinci ayından itibaren izlenecek stratejinin değeri vurgulanmıştı ve üç değerli nokta ve unsurun altı çizilmişti. Bu noktalar, pandeminin ülkeye yayılımını önlemek, yavaşlatmak yahut sınırlamak, hadise ve mevt sayısını azaltmak, ülkede altyapının sürdürülmesini sağlamak, iktisada ve toplumun işleyişine tesirini azaltmak olarak özetlenebilir.

Yapılan sınıflamaya nazaran ülke nüfusunun lakin yüzde 12’si düşük risk kümesinde, yüzde 33’ü orta, yüzde 41’i yüksek, yüzde 14’ü de çok yüksek risk kümesinde. Yani nüfusumuzun yarıdan fazlası yüksek ve çok yüksek risk grubundayken “normalleşiyoruz.”

Dünya olağanlaşma adımlarını nasıl atıyor?

Salgının başından bu yana hangi tedbir ne kadar tesirli, tedbirleri ne vakit alalım, kısıtlamaların kapsamı nasıl olsun ve nasıl gevşetelim sorularına cevap aranıyor. Ülkeler de basamaklı açılma planları yapmaya ve bu planı bölgesel ve mahallî seviyeden başlayarak uygulamaya çalışıyorlar. Gerek Avrupa’da gerekse de ABD’de belli kriter üzerinden bu cins sınıflandırmaların oluşturulduğunu görüyoruz. Bilhassa okulların açılması sürecinde toplumsal yayılım seviyesini belirlemek maksadıyla bu çeşit sınıflandırmaların kullanıldığını gördük. Hem bu kriterler hem de uygulamalar ülkeden ülkeye değişkenlik gösteriyor. Bölgesel seviyede, eyaletler, vilayetler seviyesinde hatta ülkeler seviyesinde de kullanılabiliyor.

Olay sayıları nasıl düşürülebilir?

Vilayetler ortasında geçişkenlik olduğu sürece hele hele mutant varyantların süratle yaygınlaştığı bir devirde hadise sayılarının azalması sıkıntı görünüyor. Açılma süreci olmasaydı da mutant varyantlar nedeniyle bir artış eğilimi vardı, açılma bu artış eğilimini daha yüksek bir etaba taşıyabilir. Bu etapta bilhassa mutant varyantların yayılımı düşünülerek test stratejisini gözden geçirerek, aşılama çalışmalarını ağırlaştırmak, izolasyon ve temaslı takibini aktifleştirmek, mesken dışı izolasyon imkanları sağlamak ve yaygınlaştırmak, mutant varyantların aşı üzerindeki tesirlerini belirlemek, izolasyon, karantina ve temaslı takiplerini sürdürmek, ekonomik ve toplumsal takviyeleri artırmak ve toplumsal ahengi iyileştirmek gerekiyor. Lakin kongrelerden ve kalabalık cenaze toplantı vb. görüntülerden etkilenen toplumun yorgunluğu ve salgın idaresine güvensizliği, dertleri derinleşiyor.

Hadise sayısı süratle artarken test sayıları düşüyor. Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Toplam olayların açıklanmaya başlandığı 25 Kasım’da 28 bin olay tespit edilmişti ve 164 bin test yapılmıştı. Aralık ayının ortasından sonra kimi günlerde test sayıları 200 bini üstüne çıkmıştı, fakat Ocak ayının sonuna yanlışsız test sayıları azalmaya başladı. Örneğin 27 Ocak-2 Şubat hastası günlük ortalama 154 bine düştü günlük ortalama, olay sayısı da 6 bine indi. Lakin bu haftadan sonra test sayı ortalamaları azalmaya devam ederken ortalama hadise sayısı artmaya başladı. Son olarak 24 Şubat-2 Mart haftasında günlük test ortalaması 122 bin civarında ortalama olay sayısı ise 9 bin 669 oldu. Test sayısının azalmasına ait nedenleri testlerin detayları açıklanmadığı için tam olarak bilmiyoruz.

GÜÇLÜ BİR DEVİR BİZİ BEKLİYOR

Aşılama suratına dair ne söylersiniz?

Ocak ayının ortasında aşılamaya başladık. Tek doz aşı yapılan kişi sayısı açısından berbat durumda değiliz lakin aşı teminindeki gecikme daha iyi olabilecekken yavaş ilerlememize neden oluyor. Bu ortada dünya genelinde de bir aşı sorunu olduğunu unutmamak gerekiyor.

Aşı üretiminin ve aşı üretimi konusunda altyapı ve teknolojinin hayati değerde olduğunu, kapattığımız esaslı enstitünün yerini dolduramadığımızı bir defa daha görmüş olduk. Toplumun iki doz aşısını tamamlayabildiğimiz kısmı yüzde 3 civarında, daha çok yolumuz var. Varyant mutantların aşı tesirini nasıl değiştireceği de şimdi netleşen bir görünüm oluşturmuyor. Kuvvetli bir periyot olacak.

Sinovac aşısına ait görüşünüz ne? Aşılamayı tek bir aşı üzerinden yürütmek yanlışsız mu?

Tesirli ve inançlı olduğu kanıtlanan her aşıya ihtiyacımız var. Bu nedenle de aşıyı hangi şirketin ürettiğinden bağımsız olarak aşının tesirli ve inançlı olması değerli. Ülkemizde kullanılan inaktif aşının farklı ülkelerde yapılan faz çalışmalarında farklı sonuçlar açıklandı. Bu aşının faz-3 çalışma sonuçları da şimdi bir bilimsel mecmuada yayımlanmadı. Bu yayın yapıldığında aşı ile ilgili bilimsel dataları daha net olarak göreceğiz. Lakin yapılan açıklamalarda aşının vefatları ve ağır hastalanmayı önlemedeki başarısı kıymetli bir avantaj. Koruyuculuğu konusunda farklı sayılar açıklandı, bu da ülkelerde yürütülen çalışmaların farklılıklarından kaynaklanıyor olabilir. Tesirli ve inançlı olduğu kanıtlanan farklı aşıların da uygulanması birçok açıdan faydalı olacaktır.

Cumhuriyet