ReutersAbu Dabi Veliaht Prensi Pir Muhammed bin Zayed el Nahyan

Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) fiili önderi Abu Dabi Veliaht Prensi Pir Muhammed bin Zayed el Nahyan (MBZ), Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile resmi temaslarda bulunmak üzere bugün Ankara’da olacak.

Yakın vakte kadar milletlerarası arenada ve birçok bölgesel sıkıntıda birbirlerini “düşmanca” davranmakla suçlayacak kadar bağları bozuk olan Türkiye ve BAE, son aylarda ivme kazanan olağanlaşma gayretlerini somutlaştırdılar.

Türkiye ile BAE ortasındaki olağanlaşma gayretleri 2020 sonundan bu yana devam eden bir süreç. Birçok gözlemciye nazaran, bu sürecin başlangıç noktası Amerikan seçimlerini Demokrat aday Joe Biden’ın kazanması ve Washington’un tekrar etkin bir dış siyasete yönelmesi.

Ortalarında Türkiye, BAE, Katar, Suudi Arabistan, İsrail ve Mısır üzere birçok ülke Biden’ın işbaşına gelmesinin akabinde dış siyasetlerinde kıymetli değişimlere gitmeyi tercih ettiler.

Bu bağlamda BAE ve Suudi Arabistan’ın, Türkiye’nin en değerli bölgesel müttefiklerinden Katar’a 2017’den beri uyguladıkları ambargoyu sonlandırmaları bu ülkelerin Ankara ile olan sancılı alakalarının de tamir edilmesi için fırsat yarattı. Ankara da benzeri bir niyetle 2021 başından itibaren BAE, Mısır ve İsrail ile alakalarını restore etmek için eforlarını sürdürüyor.

Bu 3 ülke ortasında şaşırtan olarak en süratli ve somut ilerleme BAE ile yaşandı. Ağustos ayında kardeşi Ulusal Güvenlik Danışmanı Pir Tahnoun bin Zayed el Nahyan’ı Ankara’ya Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmeye gönderen MBZ, bugün şahsen kendisi gelerek Türkiye’de resmi temaslarda bulunacak.

Ankara ve Abu Dabi’den yapılan kısa açıklamalarda Erdoğan-MBZ görüşmesinde “ikili ilgilerin tüm boyutlarıyla gözden geçirileceği, işbirliğinin geliştirilmesi için atılabilecek adımların ele alınacağı” açıklandı. Tarafların şimdiki bölgesel ve memleketler arası problemler hakkında fikir alışverişinde bulunulacakları da kaydedildi.

Ağustos ayında temaslarda Türkiye-BAE bağlantılarının olağanlaşması sürecinde ekonomik bağlara öncelik verilmesi kararlaştırılmış ve bu resmi açıklamalara yansımıştı. MBZ’nin ziyaretinden bir gün evvel tarafların karşılıklı yatırım ve ticaretin artırılmasını hedefleyen karma ekonomik kurul mutabakatına varmaları dikkat çekti.

Şiddetli bir süreçten geçen Türk iktisadı için bilhassa Körfez’den gelecek sıcak para ve yatırıma değer veren Ankara’nın, Abu Dabi ile bu bahislerde bir uzlaşma arayacağı öngörülüyor.

Getty ImagesBAE Ulusal Güvenlik Danışmanı Pir Tahnoun Bin Zayed el Nahyan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı ziyaret etmişti

2013-2021 ortası sancılı devir

İki ülke ortasındaki bu süratli olağanlaşma sürecini kıymetli ve farklı kılan öge, Türkiye ve BAE’nin 2013’ten bu yana münasebetlerinde hiç görülmedik seviyede tansiyonun yaşanmış olması ve tarafların birbirlerini en ağır biçimde suçlamış olmaları.

İki ülke ortasındaki bağlantıları koparan süreç, Mısır’da Temmuz 2013’te yaşanan askeri darbe sonucunda ülkenin seçimle işbaşına gelmiş olan Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’nin iktidardan uzaklaştırılması oldu. Arap Baharı’nın en ağır hissedildiği Mısır’da Müslüman Kardeşler üyesi Mursi’nin iktidara gelmesi, demokratik taleplerin kendilerini de vuracağından kaygılanan Suudi Arabistan ve BAE’nin harekete geçmesine ve kabinede Savunma Bakanı olarak yer alan Abdülfettah es-Sisi’nin darbesine takviye vermeye itti.

O devirde başbakan koltuğunda oturan Recep Tayyip Erdoğan, Mısır darbesine en sert ve kesintisiz reaksiyon veren önder olurken, Sisi’nin yanı sıra ona takviye veren Körfez ülkeleri ve darbeye sessiz kalan Batı’yı amacına koymuştu.

İki ülke ortasındaki fırtınalı periyot, argümanlı ve son derece dinamik bir dış politikayı savunan Prens Muhammed’in Veliaht Prens olarak vazifeye başlamasının akabinde daha da sertleşti. İran’ın yayılan tesiri ve Müslüman Kardeşler’e olan aykırılığıyla bilinen MBZ, BAE’nin bölgesel problemlerde askeri ve siyasi olarak tesirini artırdı ve Yemen, Somali, Libya, Suriye ve Doğu Akdeniz’de kıymetli roller oynamaya başladı. Bu süreç, Türkiye ve BAE’nin yalnızca ikili alanda değil bölgesel çatışma alanlarında da karşı karşıya gelmesine neden oldu.

Türkiye, BAE’yi 2016 darbesinde rol oynamakla suçladı

Türkiye ile BAE ortasında 2016 yılında karşılıklı ziyaretlerle bir diyalog kapısı açıldı lakin Temmuz 2016 darbe teşebbüsünde Abu Dabi’nin rol oynadığı ve darbecileri desteklediğine ait tezler alakaların yine soğumasına neden oldu.

Türk medyasında BAE ve MBZ hakkında son derece ağır suçlamalar yer alırken, BAE’nin de kimi Türk muhalif medya organlarını desteklediği tez edildi. Ankara’da BAE liderliğinin Türkiye’ye karşı karalama kampanyası yürüttüğü de sıklıkla lisana getirildi.

BAE’nin darbe teşebbüsündeki rolü ile ilgili en somut teşebbüs 2020 Ağustos’unda yapıldı. MBZ’nin önde gelen danışmanlarından Muhammed Dahlan hakkında 15 Temmuz darbe teşebbüsünü finanse etmek, anayasal nizamı zorla değiştirmeye teşebbüs etmek üzere çok önemli suçlamalardan ötürü Milletlerarası Polis Teşkilatı’ndan (Interpol) “kırmızı bülten” talebinde bulunuldu.

Bu devirde bölgesel çatışma alanlarındaki terslik da zirve noktasına çıktı. Bu süreçte bilhassa Libya’da aykırı kümeleri destekleyen Türkiye ve BAE, vakit zaman askeri olarak da karşı karşıya geldiler. Türk birliklerinin denetimindeki Vatiyye Hava Üssü’ne 2020’de düzenlenen hava saldırısının BAE tarafından organize edilerek uygulandığı Türk basınında sıkça yer almıştı. Ankara’daki resmi kaynaklar, akınla ilgili açıkça konuşmamakla birlikte BAE’yi işaret etmişlerdi.

BAE’nin bu süreçte Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile ilgilerini geliştirmesi ve bölgesel güçlerle birlikte askeri tatbikatlar gerçekleştirmesi Ankara’da rahatsızlık yaratan bir öteki öge olmuştu.

Getty ImagesSedat Peker BAE yetkililerince uyarıldığını ve bu nedenle görüntülerine orta vereceğini açıkladı.

Olağanlaşmanın perde ardı

Türkiye ile BAE ortasında yaşanan bu süratli olağanlaşma sürecinin gerisinde, tarafların birbirlerine verdikleri zararın giderek arttığını görmeleri ve yeni oluşan bölgesel ve memleketler arası şartlara nazaran durum alma ihtiyacı yattığı bedellendiriliyor.

BAE’nin ekonomik gücü Körfez ile bir arada değerlendirildiğinde Türkiye açısından artık daha fazla gözden çıkarılamayacak bir öge olarak görülürken, Abu Dabi de Trump sonrası periyotta İran’ın yine milletlerarası topluma kabul edilmesi, nükleer müzakerelere dönme sinyalinin gelmesi ile bölgede Türkiye kartını oynama isteğine sahip görülüyor.

Bunlara ek olarak, Libya’da durumun nispi olarak sakinleşmesi, BAE ile Türkiye’nin daha fazla ön planda oyun bozucu olarak görünmek istememeleri de durumu müspete çeviren bir gelişme olarak bedellendiriliyor.

Bu sürecin dikkat çeken bir diğer gelişmesi ise cürüm örgütü önderi Sedat Peker’in BAE’de barınması ve YouTube üzerinden yayımladığı ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’yu amaç alan görüntülerle gündeme gelmesi oldu.

En son görüntüsünü 6 Haziran’da yayımlayan Peker, 20 Haziran’da yaptığı bir açıklamayla “yüksek güvenlik riski nedeniyle” BAE yetkililerince uyarıldığını ve bu nedenle görüntülerine orta vereceğini duyurmuştu. Bu süreçte, Türkiye ve BAE istihbaratlarının görüşme halinde oldukları Türk basınında argüman edilmiş ve iki ülke alakalarının normalleşmesinde, Peker’in kısıtlanmasının pazarlık noktalarından biri olduğu öne sürülmüştü. O tarihten sonra Peker’in vakit zaman Twitter iletileri dışında bir yayında bulunmaması dikkat çekti.