İyi başlamıştı meğer. Aklı başında birçok iklim savaşçısının “fazla umutlanmayın” demesine karşın dünya kamuoyunda, “belki bu kere bir şeyler olur” iyimserliği hâkimdi doruğa ait. Sonuçta iştirakçi ülkeler bir muahede üzerinde uzlaştılar. Lakin şahsen iştirakçilerin kimilerinin bundan mutlu olmadığına şahit olduk. Örneğin “Güvenmek sıkıntı, lakin sonunda, zorlamaya devam etmeliyiz” diyen Kosta Rika Etraf ve Güç Bakanı Andrea Meza hoşnut kalmadı muahededen. “Bu değişikliği büyük isteksizlikle kabul ediyoruz” diyen, deniz sularının yakın bir tarihte yutmak üzere olduğu Marshall Adaları’nın İklim Elçisi Tina Stege de şad değildi. Gözyaşları içinde varılan son derece yetersiz muahede için özür dileyen COP26 Lideri Alok Sharma da o denli. Nihayet BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, “COP26’nın sonucu bir uzlaşmadır. Kıymetli bir adım lakin kâfi değil. Hâlâ iklim felaketinin kapısını çalıyoruz” dediğine nazaran Doruğun tam bir fiyaskoyla sonuçlandığına kuşku yok.
HİÇ BAŞARAMADILAR
Varılan muahede gösterdi ki, umutlanmamayı öğütleyenler haklı çıktı, bir sefer daha. Bir kere daha zira BM’nin iklim değişikliği konferansları bugüne kadar global çapta bir idare modeli oluşturmayı başaramamıştı. Bu sefer başarmaları için neden umutlanıldı bu kadar, anlamak güç. 2015 Paris İklim Anlaşması’nın global ısınmayı 1.5 dereceyle sonlandırma gayesine ulaşmak için hangi ülkenin hakikat düzgün, inandırıcı bir planı vardı ki? Hükümetler Ortası İklim Değişikliği Paneli’nin son raporunda, gezegenin 2030’ların başında muhtemelen 1.5 derece hududuna ulaşacağı ihtimali vurgulanarak ikazlar yapılmıştı. Bu ikazlara dorukta kulak verilmediğini gördük daima birlikte.
Hindistan’a, Çin’e bakar mısınız? Kömür gücünün “aşamalı olarak kaldırılması” tabirini, “kullanımının kademeli olarak azaltılması” tabiri ile değiştirmeyi başardı bu ülkeler. Tepede iklim felaketiyle karşılaşmış ülkelere kuruş çıkmadı. Kelamım ona, asla yetmeyecek olan bir 100 milyar dolar vereceklerdi kelamda. İklim değişikliğinin hızlandırdığı çok hava olaylarının yol açtığı kayıplar, ziyanlar için güçlü ülkelerden tazminat beklentisi hayal oldu. Şayet lütfederlerse 2025 yılında koklatacaklar birkaç kuruş. 2030 yılına kadar emisyonu yarıya indirme konusunda anlaşamayan ülkeler bu mevzuda gelecek yıl daha iyi planlar sunacaklarını söylediler, dalga geçer üzere. Bu kelamları yerine getirseler bile, sıcaklıklar yüzyılın sonuna kadar 2.4 derece ile 2.7 derece ortasında yükselme yolunda ilerliyor. Felakete gidiyoruz topluca.
Tamam, iştirakçi ülkeler sıcaklıkları 1.5 derecelik bir artışta tutmayı az da olsa hedefleyen son derece zayıf bir iklim mutabakatı üzerinde anlaştılar. Lakin kömürü kademeli olarak “kaldırmayı” değil, “aşamalı olarak azaltmayi” içeren bir muahedenin iklim krizine tahlil getireceğini kim söylebilir? Ormanları korumak için çıkmış bir karar olmadığını da belirteyim.
NE OLMALIYDI?
En azından iklim değişikliğiyle çaba için “çok taraflı anlaşmaların” tek tek ülkelerin iradesine bırakılmadan memleketler arası hukuka tabi olması sağlanabilirdi. Bu başlangıç için en değerli adım olurdu. 1997’de kabul edilen Kyoto Protokolü bu anlayışa uygundu biraz. Fakat çok eksiği, kusuru olduğu için bu ilerletilemedi. Yıllar sonra gelen fırsat da heba edildi. Somut kararların alınması beklenirken, örneğin fakir ülkelere yardım “sözü” veriliyor muahedede. Garanti içermeyen bir kelam. Fakir ülkelere verileceği vaat edilen 100 milyar dolar, 2030’a kadar pul olacak, o tarihte verilmesi gereken para en az 300 milyar dolar olmak zorunda. Bu tepede 100 milyar dolar için karar veremeyenler 300 milyar için verebilecekler mi hakikaten?
Daha birçok eksiklik sıralanabilir ancak benim için konferansın hiç de dilek edilen sonuca ulaşmadığının göstergesi ABD İklim Elçisi John Kerry’nin sözleridir. “Bazı meseleleri var lakin dünya için iyi bir anlaşma” diye yorumladı gelişmeyi Kerry. Dünyayı en çok kirleten ülkelerden birinin temsilcisi “her şeye karşın memnun” kalmışsa konferansın ne kadar başarılı (!) olduğu anlaşılabilir.
Çok yazık oldu dünyamıza.
