Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi (MKÜ), Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ve İzmir İktisat Üniversitesinden alanında uzman akademisyenler, Hatay’da geçmişte yaygın olarak yetiştirilen ancak sürdürülmediği için kuşağı tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan “Hatay Sarısı”nı tekrar canlandırmak için kolları sıvadı.

Geçen yıl Hatay’da üç jenerasyondur ipek böceği yetiştiriciliği yapan Emel Duman ile ortak çalışma yapan akademisyenler, bir yıl boyunca “Hatay Sarısı”nı yumurtadan kozaya, kozadan tırtıla ve dokumaya kadar hem biyolojik hem de morfolojik olarak mercek altına aldı.

Yapılan çalışmalar sonucu larvalarda görülen hastalık etmenlerine karşı tedbirler alınarak daha süratli örülen sağlıklı koza elde eden ve tıpkı vakitte yılda iki kere koza örülebildiğini tespit eden akademisyenler, bu bilgileri üretici Duman ile paylaştı.

Konutunun bodrum katında “Hatay Sarısı” yetiştiren Duman, akademik bilgileri deneyimiyle birleştirerek geçen yıl 30 metrekare alanda 75 kilogram aldığı Hatay Sarısı kozasından bu yıl üretim alanını 100 metrekareye çıkarıp yaklaşık 270 kilogram eser elde etti.

Hatay MKÜ Ziraat Fakültesi Bitki Muhafaza Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Feza Can, AA muhabirine, “Hatay Sarısı”nın aslında kültürel bir miras olduğunu söyledi.

“Hatay Sarısı”nın Türkiye’deki “Bursa Beyazı Alaca” ve “Bursa Beyazı”ndan sonra 3. mahallî ırk olduğunu belirten Can, şöyle devam etti:

“Hatay Sarısı 45 yıl öncesine kadar üretilen bir ırktı ancak daha sonra yarım asırdır üretim yapılmıyor, yerli ırk olduğu için biraz hassas ve neredeyse yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmış bir ırk. Yıllar evvel bununla ilgili kimi çalışmalar yapılmış ve bu çalışmalar az bilgilerle hudutlu kalmış, yıllardır neredeyse hiç denilecek kadar üretimi ve bilimsel çalışması yapılmamış. Biz de burada mahallî üreticimiz Emel Duman ile birlikte Hatay Sarısı’nın tırtıllarının yetişme şartlarını iyileştirerek tekrar Hatay’da üretime katılması ve bu kültürel mirasımıza sahip çıkılması için çalışmalar yürütüyoruz.”

YILDA İKİ KERE KOZA ELDE EDİLDİĞİ TESPİT EDİLDİ

En değerli bulgularının ise “Hatay Sarısı”nın yılda iki kere koza ördüğü bilgisi olduğunu söz eden Can, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Bu kelebeklerin yılda bir döl verdiği biliniyordu. Araştırmalarımız sonucunda Hatay Sarısı’ndan yılda 2 kere koza örebildiğini gördük. Bu da şu demek; kelebek yumurta bırakıyor, yumurtadan tırtıllar çıkıyor ve bir defa koza örüyor ancak bizim geçen sene yaptığımız çalışmalarda larvaların şartları iyileştirildiği takdirde, iyi kozadan kelebek çıktıktan sonra o kelebeğin bıraktığı yumurtalardan bir dönem daha larva ve koza elde etme bahtını sağladık, bunu literatüre yeni bir bilgi olarak kazandırdık ve biz bu sonuçlarımızı da bilimsel bir makaleye dönüştürdük, yayımlandı onu da tüm araştırmacılar ve üreticilerle paylaştık. Hatay Sarısı’nın üretim şartlarının yileştirilmesi konusunda sahiden çok büyük adımlar atmış olduk. Bu yılki üretim de esasen geçen yıla oranla kat kat daha fazla, çok hoş kozalarımız ve daha sağlıklı kelebeklerimiz var. Bundan sonraki üretimde de isteyen tüm üreticilerle bu bilgileri paylaşıp Hatay’da herkesin bu ırkı üretmesini ve kültürel mirasımıza sahip çıkmalarını istiyoruz.”

RANDIMANDAKİ ARTIŞ ÜRETİCİSİNİ KEYİFLİ ETTİ

Üretici Duman ise “Hatay Sarısı”nı geçen yıl yetiştirmeye başladığını ve sağlanan akademik takviyenin kendisini çok motive ettiğini söyledi.

Meskeninin bodrumunda üretim gerçekleştirdiğini anlatan Duman, “Hatay Sarısı, yabancı olduğum, yalnızca çocukken gördüğüm lakin hiç beslemediğim bir ırktı. Beni hem çok heyecanlandırdı hem de endişelendirdi. Hocalarımın dayanağı ile geçen yıl başladık ve birinci yıl olmasına karşın pek iyi gitti her şey, bu sene de çok şükür çok daha iyi sonuçlara imza attık. Geçen sene 30 metrekare alanda yetiştirdik ve 75 kilogram üzere bir koza elde ettik bu sene ise 100 metrekare alanda daha profesyonel halde yetiştirdik elde ettiğimiz koza da 250-270 kilogram oldu yani bir yılda 3-4 katı koza elde ettik” dedi.

Bir kilo “Hatay Sarısı” kuru kozadan 5 ila 10 metre ortasında bir kumaş elde edilebildiğini aktaran Duman, “Hatay Sarısı”ndan elde edilen kumaşların da ileride hem yurt içinde hem de yurt dışında önemli ilgi göreceğini kelamlarına ekledi.