Getty Images

Chicago Üniversitesi mart ortasında koronavirüs pandemisi nedeniyle kapılarını kapadığında öğrencilere uzaktan eğitim verilmeye başlandı.

Bu süreçte öğretmenler ve araştırmacılar da uzaktan çalışmak zorunda kaldı.

Üniversitenin işletme fakültesinde çalışan profesörler Jonathan Dingel ve Brent Neiman için bu süratli geçiş, Zoom üzerinden ders verme ve mesken işleriyle araştırmayı dengeleme üzere hususları hızla öğrenmelerini gerektirdi.

Dingel internet üzerinden ders vermeye çok çabuk alışmasının kendisini şaşırttığını söylese de, öteki mesleklerdeki personeller onun kadar şanslı değildi.

Kriz aylar boyunca uzamaya devam ederken uzaktan çalışmaya uygun olmayan işleri yapanlar gelirlerini ve hatta işlerini kaybetme tehdidiyle karşı karşıya kaldı.

Bunun ekonomiler üzerinde de tesiri var:

Pandeminin bir ülkenin iktisadına uzun vadeli tesiri, oradaki işlerin ne kadarının meskenden yapılabildiğiyle bağlı olacak.

Bu husus üzerinde araştırma yürütmeye başlayan profesörler Dingel ve Neiman, 800 iş tipinin hangilerinin konuttan yapılabileceğini araştırdıktan sonra bu işkollarının hangilerinin ABD’de mevcut olduğunu inceledi ve ülkedeki işlerin yüzde 37’sinin konuttan çalışmaya müsait olduğunu buldu.

Araştırmanın ortaya koyduğu bir öteki bulgu ise konuttan çalışmaya en uygun işlerin büyük kentlerdeki yüksek maaşlı, beyaz yakalı işler olduğuydu.

Tarım ve hizmet dalında ise konuttan çalışmak çok daha sıkıntı.

Bu da pandeminin tesirinin büyük oranda eşitsiz olacağını, birtakım dallar ve bölgeleri derinden etkilerken, başkalarına teğet geçebileceğini gösteriyor.

PA MediaHukuk alanındaki işlerin yüzde 97’si konuttan yapılabilirken, bu oran finansta yüzde 88’e; ulaşımda yüzde 3’e; çiftçilik, balıkçılık ve ormancılık dalında yüzde 1’e düşüyor

Dingel konuttan çalışabilmenin bu süreçte yalnızca işini kaybetmemenin ötesinde diğer yararlar da getirdiğini söylüyor.

Kimi şirketlerin salgın sonrasında da konuttan çalışmaya devam edecek olması, pandemi bittikten sonra da eşitsizliğin artarak sürmesine yol açabilir.

Konuttan çalışma ihtilalinin sürdürülebilirliği şimdi bilinmese de uzmanlar bunun yeni olağana dönüşmesi durumunda eşitsizlikleri azaltmak için müdahaleler gerekebileceğini söylüyor.

EŞİT OLMAYAN FIRSATLAR

Dingel ve Neiman’ın çalışması, ABD Çalışma Bakanlığı’nın yaptığı iki ankete dayanıyor.

Binden fazla işte çalışan 25 bin bireye yapılan ankette, işlerinin hangi aksiyonlar ve şartları gerektirdiği soruldu.

İki profesör, şartlar ve aksiyonlar ortasında dışarda çalışmak, ağır makine kullanımı yahut halkla yüz yüze çalışmak üzere şartları içeren meslekleri konuttan çalışmaya uygun olman meslekler olarak sınıflandırdı.

Profesörler ofis yöneticileri yahut muhasebeciler üzere “bilgiye dayalı” işlerin konuttan çalışmaya çok daha kolay geçebildiğini, inşaat çalışanları ve hizmet bölümünde çalışanlar için ise durumun bu türlü olmadığını buldu.

Konuttan çalışabilme oranı hukuk işlerinde yüzde 97, finansta yüzde 88, ulaşımda yüzde 3, tarım/balıkçılık/ormancılıkta yüzde 1 çıktı.

Konuttan yapılabilen işlerin yüzde 37’si maaşı daha yüksek olan işlerdi. Bunlar toplam maaşların yüzde 46’sını oluşturuyordu.

San Fransisco ve Washington DC’deki işlerin yüzde 45’inden fazlası meskenden yapılabilirken, Las Vegas ve Florida’daki Fort Myers’da bu oran yüzde 30’un altına düşüyordu.

TÜRKİYE’NİN POZİSYONU

Eşitsizlik ülkeler ortasında da besbelli.

İsveç ve Birleşik Krallık’ta işlerin yüzde 40’ından fazlası meskenden yapılabilirken, bu oran Meksika ve Türkiye’de yüzde 25’in altında.

Avrupa Birliği’nin mayıs ayında yaptığı bir araştırma da Dingel ve Neiman’ın öngörüleriyle uyumluydu.

Dingel araştırmalarının en değerli bulgusunun, pandeminin ekonomik yükünün daha fakir bireyler ve ülkelerin sırtına bineceği olduğunu söylüyor.

Varlıklı kentler ve ülkelerde iktisadın çarkları sokağa çıkma yasaklarına karşın dönmeye devam ederken, fakir bölgelerin idareleri sokağa çıkma kısıtlamalarının iktisada getireceği ziyan ile tedbir almamanın kamu sıhhatine vereceği hasar ortasında sıkışacaklar.

Dingel “Bu kriz hem ülkelerin içindeki hem de ülkeler ortasındaki eşitsizliği daha da artırdı” diyor.

PA MediaDünya genelinde insanların yüzde 50’sinden azının meskeninde bilgisayar, yüzde 60’ının konutunda internet var

IMF ekonomisti Era Dabla-Norris’e nazaran gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler ortasındaki uçurum bu krizle birlikte büyüyebilir.

Takımıyla birlikte Dingel ve Neiman’ın tahlilini geliştiren Dabla-Norris, bunun için OECD’nin 35 ülkedeki personellere yaptığı anketi kullandı.

Araştırma sonucunda birebir aynı mesleklerin bile gelişmiş ülkelerde konuttan çalışmaya daha müsait olduğunu, fakir ülkelerde ise olmadığını fark ettiler.

Türkiye, OECD ülkeleri ortasında meskenden çalışmanın en az mümkün olduğu ülke çıktı.

Burada en büyük faktörlerden biri teknolojiye erişim: Dünyadaki insanların yarısından azının konutunda bilgisayar var, yüzde 40’ının ise internete erişimi yok.

Dabla-Norris, “ABD’deki bir muhasebeci teknolojiyi çarçabuk konuttan çalışmak için kullanabilecektir. Ancak Hindistan’ın küçük bir kentinde kağıt kalemle çalışan bir muhasebeci için birebirini söylemek mümkün değil” diyor.

Bu farkın tesiri kalıcı olabilir. Dingel’a nazaran bu süreçte mesleği sekteye uğrayan çalışanlar, onlarca yıl sonra bile başka emekçilere kıyasla daha düşük maaş alabilir.

Özetle, meskenden çalışamayan çalışanlar, kentler ve ülkeler bunun yarasını on yıllarca üzerlerinde taşıyabilir.

BÜYÜYEN FARK

Pandeminin uzun vadeli tek tesiri bu olmayabilir.

Dingel uzun vakittir konuttan çalışmayı deneme konusunda isteksiz olan çok sayıda şirketin bu süreçte meskenden çalışmak zorunda kaldığını ve geçişin beklenenden daha başarılı olduğunu söylüyor.

Denetleme şirketi PwC’nin haziran ayında yaptığı bir araştırmaya nazaran ABD’deki ofis çalışanlarının yüzde 83’ü, pandeminin akabinde da haftada en az bir gün meskenden çalışmak istiyor.

Patronların de yüzde 53’ünün bu seçeneği sunması bekleniyor.

Google, Amazon ve Ford üzere milletlerarası şirketler konuttan çalışmaya devam ederken, Facebook, Fujitsu ve Siemens’in de ortalarında bulunduğu çok sayıda şirket konuttan çalışmayı kalıcı hale getirdiğini duyurdu.

Büyük şirketlerin CEO’larıyla yapılan bir anket, üçte ikisinin ofislerini küçültmeyi planladığını ortaya koydu.

Pinterest ağustos ayında San Fransisco’daki 45 bin metrekarelik ofisinin kira kontratını iptal etmek için 90 milyon dolar (yaklaşık 666 milyon TL) ödedi.

Dingel bunun çalışanlar için de büyük avantajlar sunduğunu söylüyor: yolda vakit kaybetmemek, ulaşıma para harcamamak ve ulaşımı kolay yerlerde oturmak için yüksek paralar ödememek manasına geliyor.

Meskenden çalışanlar profesyonel vazifeleriyle ailevi vazifelerini daha rahat dengeleme imkanına da sahip.

Oxford Üniversitesi’nden ekonomist Juan Palomino ise temel sorunun, bu avantajların aslında ayrıcalıklı pozisyonda olan kesitler için mümkün olduğuna dikkat çekiyor.

Araştırmasının Avrupa’da uzaktan çalışmanın yüksek maaşlarla bağlantılı olduğunu, mevcut eşitsizliklerin uzaktan çalışmanın avantajlarına erişimdeki farklılıklarla artacağını söylüyor.

Bu avantajlar insanların muvaffakiyetini daha da artırarak ortadaki farkın iyice büyüdüğü bir döngüye yol açabilir.

Ofislerin terk edilmesi kalabalık kent merkezlerine muhtaçlık duyan taksi şoförleri, restoran çalışanları, temizlikçiler üzere çeşitli meslek kümelerinin iş imkanını daha olumsuz etkileyebilir.

California Üniversitesi’nden Enrico Moretti’nin yaptığı bir araştırma Silikon Vadisi üzere merkezlerde yetişmiş her çalışanın üç hizmet dalı işi yarattığını gösteriyor.

Getty ImagesUzaktan çalışmaya en uygun işler büyük kentlerdeki yüksek maaşlı, beyaz yakalı işler

DENGEYİ TEKRAR KURMAK

Dingel uzaktan çalışma ihtilalinin tesirlerinin, kimilerinin iddia ettiği kadar dramatik olmayacağına inanmak için de nedenler olduğunu söylüyor.

Bunun teknolojik altyapısı 20 yıl evvel süratli internetin ortaya çıktığı periyotlardan beri mevcuttu. Ama gelişmiş ülkelerde bile bunu tam vakitli yapanların sayısı çok azdı.

“Kentlerden kitlesel bir çıkış görmedik” diyor.

Ekonomistler ortasındaki baskın görüş, sadece ofislerde mümkün olan spontane etkileşimlerin değerli bir yararı olduğu istikametinde.

Dingel’e nazaran emekçilerin meskenden çalışma düzenlemelerine dair memnuniyeti, şirketlerin iş süreçlerini nasıl yapılandırdıklarıyla bağlı.

Uzaktan çalışma çoklukla esnek çalışma saatleriyle el ele gidiyor. Bu da personellerin farklı saatlerde çalışıp birbirine bağımlı olmadan projeleri yürütebilmesini gerektiriyor.

9’dan 5’e kadar sabit saatlerde çalışmanız gerekiyorsa uzaktan çalışmanın yararları azalıyor.

Dingel uzaktan çalışmaya geçen çok sayıda işin ofise geri dönmeyeceğini düşünüyor.

Bu yüzden uzaktan çalışabilenlerle ofise gitmek zorunda olanlar ortasında açılan farkı kapatmak için yaratıcı yaklaşımlar bulmak gerekeceğini söylüyor.

Hükümetin eşitsizliklerle başa çıkmasının standart yolu vergi sistemiyle yine dağıtım yapmak.

Dingel “Esnekliğe erişim yahut hayattan tatmin olmadaki eşitsizliği giderme konusunda mevcut vergi sistemlerinde kullanılabilecek bir araç yok” ihtarında bulunuyor.

Palomino bir seçeneğin konuttan çalışamayanların problemlerine odaklanmak olduğunu söylüyor. Bu sübvansiyonlu toplu taşıma, şirketlerin daha iyi çocuk bakımı sunmasını sağlama üzere uygulamalarla denenebilir.

“Evden çalışanları vergilendirip parayı başkalarına dağıtmak yerine daha maksat odaklı, detaylı siyasetler üretilebilir” diyor.

Muhtemelen daha kıymetlisi ise bu insanların daha yüksek maaşlı, uzaktan yapılabilir işlere erişimini artırmak.

Dabla-Norris bunun için pek çok ülkenin yüksek süratli internet ve sağlam elektrik sınırları üzere büyük altyapı yatırımlarına muhtaçlık duyacağını, çocuk bakımının da bir başka değerli mevzu olduğunu söylüyor.

Pandemi okulları ve kreşleri kapattığından beri dayanak almadan mesken ve aile vazifelerini profesyonel iş ile birlikte yürütmek zorlaştı, bilhassa de bu yükün büyük kısmını taşıyan bayanlar için.

Palomino araştırmasında bir kişinin uzaktan çalışmaya erişiminin olup olmamasını belirleyen en büyük faktörün yüksek eğitime erişim olduğunu ortaya koydu. Birebir faktör, maaş potansiyelini de belirliyor.

Bu da hükümetlerin yapabileceği en kıymetli yatırımın eğitim ve kurs yatırımı olduğuna işaret ediyor.

Palomino “Eğitim her vakit anahtar değere sahipti ancak gelecekte bu değerin daha da artacağını düşünüyorum” diyor.

Cumhuriyet