Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi’nde Araştırma Vazifelisi olan İbrahim Kaan Özgencil, Twitter hesabından hazırladığı tweet serisinde Tuz Göl’ünde yaşanan flamingo vefatlarına ait bilimsel bilgiler paylaştı.
Tuz Gölü’nün Konya Kapalı Havzası‘nda yer aldığını kaydeden Özgencil, geçtiğimiz 50 yılda havzada kimisi ilçe büyüklüğünde olan sulak alanların yok olduğuna dikkat çekti.
Yüz binlerce canlının yok olduğunu vurgulayan Özgencil, şu anda havzada kalan sulak alanların “can çekiştiğini” söyledi.
Özgencil’in aktardığına nazaran havzadaki su kullanımı havzanın su potansiyelinin çok çok üzerinde. Gölün flamingolar için özel olmasının nedeni ise suyunun çok tuzlu olması. Fakat güdülen yanlış su ve tarım siyasetleri yüzünden Tuz Gölü’ndeki flamingo popülasyonunun bahtı ise büsbütün yağışlara ve bölge çiftçisinin insafına kalmış durumda.
Hem bölgenin neredeyse her yerinde bulunmuş hem de doğal yaşamını çalışan bir akademisyen olarak Tuz Gölü’ndeki flamingoların başına gelenlerle ilgili bir silsile hazırladım ve bu konuda bilimsel bilgi arayanları bu silsileye davet ediyorum #flamingo #tuzgolukatliami pic.twitter.com/8AU0bTQvmv
— İ.Kaan Özgencil (@bio_kaan) July 14, 2021
“Hem bölgenin neredeyse her yerinde bulunmuş hem de doğal ömrünü çalışan bir akademisyen olarak Tuz Gölü’ndeki flamingoların başına gelenlerle ilgili bir silsile hazırladım ve bu bahiste bilimsel bilgi arayanları bu silsileye davet ediyorum” sözlerini kullanan Özgencil’in Twitter serisi şu biçimde:
1) Tuz Gölü, Konya Kapalı Havzası’ndaki başka birçok göl üzere erken Holosen devrinde (son buzul çağının sonu) kurumaya başlayan ve küçük kesimlere ayrılan yok olmuş devasa bir gölün kesimleri. Yani bu göl bizlerin buradaki varlığından çok daha eski.
2) Tuz Gölü Konya Kapalı Havzası’nda yer alıyor. Bir havzanın kapalı olması demek suyu kendi içinde kalan havza demek. Kendi yağında kavruluyor üzere düşünün. Havzanın toplam yüz ölçümü Hollanda’dan büyük!
3) Geçtiğimiz 50 yılda havzada kimisi ilçe büyüklüğünde sulak alanlar yok oldu. Toplam yüz ölçümü yaklaşık neredeyse 400 km2 olan Ereğli ve Hotamış Sazlıkları gözlerimizin önünde kurutuldu. Beraberlerinde de yüz binlerce canlı yok oldu, lokal ekonomiler çöktü, köyler terk edildi.
4) Bu sazlıklar ufka kadar uzanan, kimi yerlerine insan bile girmemiş yerlerdi ve bilim dünyası daha tamamını keşfedemeden yok oldular gittiler. Bu alanlarda da flamingolar vardı ve yok oldular. Şu anda havzada kalan sulan alanlar ise adeta can çekişiyorlar.
YANLIŞ SU VE TARIM SİYASETLERİ
5) Bunun sebebi ise yanlış su ve tarım siyasetleri. Bir vakitlerin tarım beşiği olan, gözünüzün alabildiğince buğday tarlalarının kapladığı havzaya bir illet getirildi: sulu tarım. Havzada dehşetli bir halde arttı sulu tarım ve o eserlere devlet dayanağı.
6) Bu ortada bunlar yıllık yağışının %70’ini ekinlerin büyüme devri dışında alan bir havzada oluyor ve devletin bu sulu tarım eserlerine verdiği takviye ile oluyor. Bundan sonrası ise vahim.
7) Havzanın neredeyse tamamı suya aç olan şeker pancarı, mısır ve ayçiçeği yetiştirmeye elverişli değildi ve o yüzden havzadaki sulak alanları besleyen akarsuların üzerlerine barajlar, sulak alanların etraflarına ise tahliye kanalları inşa edildi…
8) …ve yazları çok kurak geçen, birtakım yerleri neredeyse çöl iklimine sahip bu havzanın her yerine su kuyuları açılmaya başlandı. Yaptığımız çalışmalar gösterdi ki tüm bunların sonucunda havzadaki yüzey suyu son 35 yılda neredeyse yarı yarıya azaldı.
9) Yeraltı suyunun da bahtı birebirdi. Kuyulardaki su düzeyi son 50 yıldır düşüyor. Sonuç: onlarca değer biçilemez sulak alan ve dünyadaki EN KIYMETLİ doğal kaynak olan su yok oluyor. Havzada şu anda hala on binlerce ruhsatsız kuyu ile denetimsiz su kullanımı tam gaz devam ediyor.
10) Yenilenmesi tahminen de on binlerce yıl sürecek olan yeraltı su rezervlerinden çıkan su çok dikkatli ve temkinli kullanılıyor sanıyorsanız yanılıyorsunuz. Yabanî sulama ile tarlalara adeta boca edilen suyun önemli bir kısmı boşa gidiyor ve sonucunda bir de toprak tuzlanıyor.
SU KULLANIMI HAVZANIN SU POTANSİYELİNİN ÇOK ÇOK ÜZERİNDE
11) Yapılan hesaplamalar gösterdi ki havzadaki su kullanımı havzanın su potansiyelinin çok çok üzerinde ne yazık ki. Yani net duruma baktığımızda havza daima su ziyanında.
12) Tuz Gölü de bu kaygılı havzanın en büyük gölü ve sahip olduğu eşsiz doğasıyla yüz binlerce kuşa konut sahipliği yapan kıymetli bir tabiat alanı ve özel etraf müdafaa alanı. Bu göl ülkemizde flamingonun nizamlı olarak ürediği son üç alandan biri.
13) Gölü flamingolar için özel yapan şey ise suyunun çok tuzlu olması. Gölün tuzlu suyu tuzcul kimi mikroorganizmalara ve onları yiyen birtakım küçük omurgasızlara konut sahipliği yapıyor (Eken ve ark. 2006). Flamingolar da o küçük omurgasız canlıları sudan filtreleyerek besleniyorlar.
14) Tuz Gölü bir vakitler Türkiye’deki en büyük üreyen flamingo popülasyona sahipti ve 2010’lu yılların başında 20,000 üzerinde yavru ile tüm Akdeniz Havzası’nda dünyaya gelen flamingo yavrularının %67’sinin yumurtadan çıktığı bir yerdi.
FLAMİNGO POPÜLASYONUNUN MUKADDERATI…
15) 2014 gelindiğinde ise gölde 3,000’in altında yavru bulunuyordu. Günümüzde ise güdülen yanlış su ve tarım siyasetleri yüzünden Tuz Gölü’ndeki flamingo popülasyonunun mukadderatı ise büsbütün yağışlara ve bölge çiftçisinin insafına kalmış durumda.
16) Gölün daima azalan yüzey suyu, şimdi kanatlanmamış ve öteki yerlere gidemeyen flamingo yavru sürüleri için tek hayat alanı. Yavruların gidecek diğer bir yerleri yok. Bu ay Tuz Gölü’nde ölen yaklaşık 3,000-5,000 yavru flamingonun da gidecek öteki yerleri yoktu.
17) Artık göl koca bir mezarlığa dönmüş durumda. Tüm bunların sebebi ise yalnızca bir bent değil; biz insanların kendimizi her şeyin üstünde görme, her şey bizim emrimize var olmuş fikrimiz. Bir de doğal doğal kaynakların hiç bitmeyeceği fikri.
“ONLARCA ACIKLI ÖYKÜ VAR BU HAVZADA”
18) Şimdiki çalışmalarımız gösterdi ki Tuz Gölü küçülmeye ve yok olmaya devam ediyor ve bunun doğal hayat ve iklim açısından bilançosu çok ağır. Flamingoların acıklı kıssası üzere onlarca acıklı öykü var bu havzada.
19) Yalnızca son 20 yılda 29 tane su kuşu tipi yok oldu havzada. Bunlarda dört adedinin jenerasyonu global ölçekte tehlike altındaydı ve ortalarında turna (c) üzere kültürümüzde de yeri çok büyük olan cinsler vardı. En büyük kıyım büyük sazlıklarımızı kaybettiğimiz yerlerde oldu.
EŞİ GİBİSİ GÖRÜLMEMİŞ BİR YAĞMA
20) Şu anda eşi gibisi görülmemiş bir yağma ve aç gözlülüğe maruz kalıyor Tuz Gölü havzasındaki su kaynakları. 200 metrenin altında su çıkan kuyulardan hala su çekilmeye çalışılıyor. Yağmada yavaşlamaya dair bir işaret yok.
21) Bu bölgenin su kaynaklarının ve sulak alanları bugün tüm bentler yıkılsa ve kuyular kapatılsa, toparlanmaları yüzlerce yıl sürebilir. Umarım bu silsile ile sizlere mevzu hakkında biraz bilgi sunabilmişimdir ve birkaç bentten daha büyük olan resmi görmenizi sağlayabilmişimdir.
22) ÇOK YANLIŞ olan tarım ve su kullanım siyasetleri gözden geçirilmedikçe bizler yalnızca ölmüş yavru flamingolarının kemiklerinin rüzgarda kum oluşunu ve ülkemizin güya biz yetiştiremiyormuşuz üzere her yıl binlerce ton buğday ithal etmesini izleriz.
23) Ben bölgeyi ve canlılarını çalışan ve ülkemin tabiatından, doğal kaynaklarından ve insanından öbür kimseye taraf olmayan bir akademisyen olarak yazdım bunları.
24) Bir gün bu havzanın eski cennet haline geldiğini ve köylerinin, göllerinin, çayırlarının, bozkırlarının hayatla dolduğunu görmeyi çok isterim. Umarım bu zavallı flamingolar boşuna ölmemişlerdir ve bizlerde bir vicdan uyanmıştır.
Özgencil’in Twitter serisinde kullandığı kaynakları ise şu biçimde:
